کتاب «اندیشه سیاسی معاصر عرب در دورۀ معاصر» کاوشی جامع در مورد تحول و تنوع اندیشه‌های سیاسی در جهان عرب است. به‌واقع، این کتاب به بررسی جریان‌های فکری می‌پردازد که اندیشه سیاسی عرب را از قرن نوزدهم تا امروز شکل داده اند. کتاب با مقدمه‌ای بر تاریخ اندیشه سیاسی عرب آغاز می‌شود و ریشه‌های این اندیشه را به قرن نوزدهم بازمی‌گرداند. این دوره، به بیان نویسنده، آغاز تحولات مهم فکری و سیاسی در جهان عرب بود که تحت تأثیر استعمار، افول امپراتوری عثمانی و ظهور جنبش‌های ملی‌گرایانه قرار داشت. در همین راستا، یکی از موضوعات محوری کتاب، توسعه ناسیونالیسم عربی و مظاهر مختلف آن است. این کتاب به بررسی چگونگی درگیری روشنفکران عرب با مفاهیم مدرنیته و مسئلۀ هویت می‌پردازد که به‌دنبال آشتی‌دادن ارزش‌های سنتی با خواسته‌های جهانی به‌سرعت در‌حال تغییر بودند. این بخش به شخصیت‌ها و جنبش‌هایی که به گفتمان ناسیونالیستی کمک کردند، اشاره می‌کند. بخش بعدی به تنش بین ایدئولوژی‌های اسلام‌گرا و سکولاریست پرداخته است. نویسنده ظهور اسلام سیاسی و تأثیر آن بر جوامع عربی و همچنین مقابلۀ متفکران سکولار با آنها را که از جدایی دین و دولت حمایت می‌کردند، بررسی می‌کند. همچنین تأثیر اندیشه‌های مارکسیستی و سوسیالیستی بر اندیشه سیاسی عرب نیز مورد بحث قرار گرفته است. این کتاب پذیرش و انطباق این ایدئولوژی‌ها را در بافت عربی، به‌ویژه در اواسط قرن بیستم، زمانی که بسیاری از کشورهای عربی انقلاب‌ها و جنبش‌های سوسیالیستی را تجربه کردند، نشان می‌دهد. پس از این نیز نویسنده به بررسی نقد پسااستعماری هژمونی غرب و تأثیر آن بر اندیشه سیاسی عرب می‌پردازد. او توضیح می‌دهد که تعامل روشنفکران عرب با نظریه پسااستعماری برای نقد میراث استعمار و دفاع از خودمختاری فرهنگی و سیاسی چه مسیری را طی کرده است. درنهایت، بخش‌های پایانی کتاب به چالش‌های معاصر و تحولات جاری اندیشه سیاسی عرب می‌پردازد. به طور خاص، موضوعاتی مانند بهار عربی، ظهور جنبش‌های اجتماعی جدید و تأثیر جهانی‌شدن مورد بحث قرار گرفته‌اند.
کتاب اندیشه سیاسی عرب
دانشگاه مفید
انور عبدالملک
