کتاب قطار باز: ماجرای یک خط

قطارباز حاصل پی گرفتن یک رویای کودکانه است. رویای کسی که کودکی‌اش در دهه شصت گذشته و تصویر قطارهای خارجی در فیلم‌هایی مثل شرلوک هلمز و پوآرو، او را به داستان‌های جنایی علاقه‌مند کرده و قطارها به عنوان پرتکرارترین محلی که جنایت‌ها در آن اتفاق می‌افتند، تبدیل به اتاق‌هایی می‌شدند که خیال یک کودک می‌توانست در آنها پرواز کند. احسان نوروزی این خیال را تا میان‌سالی دنبال کرده و حاصل آن صبح روزی شده که در راه‌آهن تهران روبروی مدیر روابط عمومی این اداره نشسته و از رویای قطار حرف زده و گفته: «می‌خوام یک‌سال خودم رو وقف راه‌آهن کنم، خیمه بزنم توی کتابخونه و محل اسناد راه‌آهن و هرچی دستم می‌رسه بخونم. می‌خوام به همه‌ی ایستگاه‌ها برم و با همه‌ی کارکنان و بازنشسته‌ها حرف بزنم و خاطرات‌شون رو ثبت کنم و سوار همه‌ی قطارهای مسافربری و باری بشم.»
احسان نوروزی، همانگونه که خودش گفت، اسناد، نوشته‌ها و تصاویر راه‌آهن را زیر و رو کرده و جستار خود را از تاریخ اولین خط آهن‌های کشیده شده در ایران و اولین تصمیمات گرفته شده برای آن شروع کرده است.
قطارباز نه تنها چند فصل کتاب که یک سفر است. سفری از پشت شیشه‌ی کوپه‌ها و واگن‌های قطار و سرک کشیدن به رویای هزاران هزار نفری که شبی را در آن روز کردند یا روزی را شبی و لابد در پی چیزی در مقصدشان بوده‌اند که گرچه ما امروز اطلاعی از آن نداریم اما راه به آسمان خیال‌پردازی درباره‌ی آن همیشه باز است. فصل‌های مختلف این اثر عبارتند از «سرآغاز»، «قطارباز»، «یک رویا»، «جنگ اول قطار اول»، «زاهدان- هندوستان»، «خرسواری قطارسواری»، «سوت»، «غبار مرگ»، «سیاه‌نمایی»، «تونل مارکو»، «زایش یک خط»، «اسیران»، «رویای آشفته»، «بازگشت به شروع»، «ایستگاه آخر»، «سپاس‌ها»، «منابع اصلی».
کتاب «قطارباز: ماجرای یک خط» توانست در سی و هفتمین دوره کتاب سال ایران به عنوان یکی از برگزیدگان انتخاب و همچنین به عنوان اثری شایسته تقدیر در بخش مستندنگاری دوازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد شناخته شود.