همین که شما در حال خواندن این مطلب هستید، یک نشانه است. نویسنده ی کتاب «کیمیاگر» در این باره می گوید:
در زندگی همه چیز نشانه است، کیهان با زبانی خلق شده که همه ی موجودات می فهمند، اما فراموشش کرده اند. من گذشته از چیزهای دیگر، در جست و جوی این زبان کیهانی هستم. برای همین اینجا هستم. چون باید با مردی که این زبان کیهانی را می شناسد، آشنا شوم. یک کیمیاگر...
«پائولو کوئیلو» خالق رمان پرفروش و جذاب «کیمیاگر» از حاکمان بی چون و چرای ادبیات عامه پسند آمریکای لاتین است. نویسنده ای که نه تنها در «گینس» رکوردی را به نام خودش ثبت کرده، بلکه عده ی زیادی او را یک استاد معنوی می دانند. کوئیلو علاوه بر نوشتن کتاب، در دنیای مجازی نیز حضور پررنگی دارد: در کانال یوتیوبش درباره ی معنی زندگی صحبت می کند و در توییتر، میلیون ها طرفدار را جذب خود کرده است.
در کتاب «کیمیاگر» می خوانیم:
فهمیدم دست یافتن به اکسیر اعظم نه فقط از عده ای اندک، که از تمام مردم دنیا ساخته است. و روشن است که اکسیر اعظم همواره به شکل یک سنگ تخم مرغی شکل و یا یک تنگ پر از مایع دیده نمی شود، بلکه همه ی ما می توانیم -بدون هیچ سایه ای از تردید- در روح جهان غوطه ور شویم.
اما اگر فکر می کنید نویسنده ی این جملات از همان ابتدا، عارف بوده، سخت در اشتباهید! گذشته ی کوئیلو پر از اتفاقات عجیب است؛ اتفاقاتی که با جادوی سیاه، مواد مخدر و رسوایی همراه بوده اند.
با ما همراه شوید تا با مردی که زبان کیهانی را می شناسد، بیشتر آشنا شویم.
جوانی سرکش
وقتی «پائولو کوئیلو» در 24 آگوست 1947 به دنیا آمد، مادربزرگش را دید که در کنارش ایستاده و این لحظه را برای تمام عمر به خاطر سپرد. حتماً فکر می کنید عجیب است ولی خودش می گوید این واقعه را به یاد دارد. 17 سال بعد، پدر و مادرش که به دلیل تمایلات جامعه ستیزانه ی پائولو، نگران سلامت روانی اش بودند، او را به یک آسایشگاه روانی فرستادند. پائولو که سه بار موفق شده بود از آسایشگاه فرار کند، بالاخره در سال 1967 از آن جا مرخص شد. شاید عدد 3 به همین دلیل برایش اهمیت داشت و در داستان «کیمیاگر» نوشت:
هر چیز که یک بار اتفاق بیفتد، ممکن است هرگز دوباره رخ ندهد؛ اما چیزی که دو بار اتفاق افتاد حتماً برای بار سوم هم رخ می دهد.
پس از مرخصی از آسایشگاه روانی، ناسازگاری های دوره ی جوانی کوئیلو آغاز شد. پائولو در دهه ی 20 و 30 زندگی اش برای یکی از معروف ترین ستارگان موسیقی راک برزیل، ترانه می نوشت، به سخنرانی های یک واعظ شیطان پرست گوش می داد، مواد مخدر مصرف می کرد و از خیرِ هیچ هیجان و لذتی نمی گذشت. او به همین دلیل، گاه به گاه به عنوان یک آشوبگر توسط حکومت وقت دستگیر می شد. کوئیلو حتی توسط نظامیان حکومت با شوک برقی شکنجه شد و با وجود این که این تجربه را آزاردهنده توصیف می کند، اما می گوید از هیچ کدام از کارهایش پشیمان نیست.
مردی سر به راه؟
کوئیلو پس از دستگیری توسط حکومت، از سبک زندگی راک اند رول دست کشید و در حالی که هیچ هدفی نداشت، مدتی را سرگردان گذراند. او خاطرات تلخی را با خود مرور می کرد. در این میان، تصمیم پدر و مادرش برای فرستادن او به آسایشگاه و مخالفت آن ها با رؤیای کودکی پائولو که می خواست نویسنده شود، برایش پررنگ تر از بحران های دیگر بود. او سرانجام، پیشنهاد والدینش را پذیرفت و به وکالت روی آورد و ازدواج کرد. کوئیلو به معنی واقعی کلمه سر به راه شده بود و زندگی او در سال های 1975 تا 1982، کاملاً معمولی بود و به عادات معمول، وعده های غذایی منظم و پرداخت قبوض خلاصه می شد.
اما کوئیلو نتوانست با معمولی بودن کنار بیاید. او از همسرش جدا شد و کشورش را ترک کرد تا به همراه «کریستینا اویتیسیکا» (همسر فعلی اش) به دور دنیا سفر کند.
کتاب هایی از جنس خودباوری
پائولو کوئیلو در سال 1987 «زائر کوم پوستل» را به زبان پرتغالی نوشت. این کتاب درباره ی خود پائولو و سفرش در مسیر کشف و شهود در کوم پوستل است. او در این سفر، 500 کیلومتر را با پای پیاده طی می کند. کوئیلو که آتئیسم (بی خدایی)، بودیسم و ایمان به مکاتب دیگر را تجربه کرده، در آخر به اصول مذهبی کاتولیک باز می گردد.
«زائر کوم پوستل» با استقبال خوبی رو به رو شد. اما کتاب بعدی کوئیلو یعنی رمان «کیمیاگر» که تنها یک سال بعد نوشته شد، پس از چاپ اول فروش خوبی نداشت و بعد از انتشار چندصد نسخه، چاپ آن متوقف گردید. کوئیلو اما میدان را خالی نکرد. او با روحیه ی مثبت اندیش همیشگی اش، ناشر جدیدی را انتخاب کرد و این بار، «کیمیاگر» به یکی از افسانه ای ترین کتاب ها در زمینه ی خودباوری تبدیل شد.
کیمیاگر: کتابی برای همه
پائولو کوئیلو یکی از مهم ترین نویسندگان زنده ی دنیاست که تا دلتان بخواهد از او و آثارش، نقل قول وجود دارد. کتاب «کیمیاگر» را شاید بتوان بعد از انجیل، یکی از کتاب هایی دانست که بیشترین نقل قول از آن ها صورت گرفته است:
وقتی می کوشیم از آنچه هستیم، بهتر باشیم، همه چیز پیرامون ما نیز بهتر می شود.
راز آینده در اکنون است. اگر به اکنون توجه بسپاری، می توانی آن را بهتر کنی؛ و اگر اکنون را بهتر کنی، آنچه پس از آن رخ خواهد داد نیز بهتر خواهد شد. از متن کتاب
کیمیاگر درباره ی چوپانی اسپانیایی است که در رؤیای خود، محل گنجی مدفون در حوالی اهرام مصر را می بیند و می خواهد افسانه ی شخصی خود را رقم بزند.
این اثر، مفیدترین مفاهیم را به صورت کاملاً ساده و کاربردی بیان می کند. برخی آن را به جواهری تشبیه می کنند که روح مخاطب را صیقل می دهد. همراه ما بمانید تا به کتاب «کیمیاگر» بیشتر بپردازیم.
1. فروش بی سابقه
از زمان انتشار «کیمیاگر»، 65 میلیون نسخه از این کتاب در سرتاسر دنیا به فروش رفته است؛ فروش بی سابقه ای که تنها چند اثر کلاسیک از آن بالاتر هستند. اما خود کوئیلو درباره ی این موفقیت عظیم چه می گوید؟ وقتی نیویورک تایمز در سال 2011 از کوئیلو درباره ی فروش حیرت انگیز «کیمیاگر» پرسید، او این چنین جواب داد:
توضیح دادن چرایی آن سخت است. فکر کنم می توان 10.000 علت برای شکست پیدا کرد، اما توضیح خوبی برای موفقیت وجود ندارد!
این کتاب، گنجینه ای از حکمت های عامه پسند را جمع آوری کرده و همین موضوع بر محبوبیت آن افزوده است. نام این اثر همواره در لیست «کتاب هایی که به بیشترین زبان های دنیا ترجمه شده اند» می درخشد. جالب است بدانید «کیمیاگر» پرفروش ترین کتابی است که تاکنون به زبان پرتغالی به چاپ رسیده است.
2. فقط دو هفته!
کوئیلو برای نوشتن رمان «کیمیاگر» فقط به دو هفته وقت نیاز داشت. او در سال 2009، درباره ی سرعتش در نوشتن این کتاب به روزنامه ی گاردین این چنین توضیح داد:
گویی این کتاب، قبلاً در روحم نوشته شده بود.
3. وقتی چیزی را بخواهی...
رمان «کیمیاگر» به سرعت نوشته شد. اما موفقیت آن خیلی آهسته به سراغ کوئیلو آمد. پیش تر گفتیم ناشر اولیه، تنها چندصد نسخه از این کتاب را به چاپ رساند و معتقد بود کتابی با این عنوان بیشتر از 900 نسخه به فروش نمی رود. کوئیلو که توانسته بود حق مالکیت رمان را نگه دارد، درباره ی این تجربه می گوید:
آن زمان 41 سال داشتم و امید چندانی نداشتم. اما هیچ گاه ایمانم را به کتابی که رؤیایی در من ساخته بود، از دست ندادم. چرا؟ چون من در آن کتاب حضور داشتم، همه ی من، قلب و روحم در آن بود. همه ی استعارات آن داستان را زندگی کرده بودم.
اینگونه بود که سرنوشتِ کتاب «پائولو کوئیلو»، یکی از اصلی ترین جملات داستان «کیمیاگر» را اثبات کرد:
وقتی چیزی را بخواهی همه ی کائنات دست به دست هم می دهند تا تو نائل به انجام آن شوی.
دومین ناشر از کتاب کوئیلو حمایت کرد و این بار، چاپ دوم کتاب نتیجه داد و هزاران نسخه از این کتاب بر فراز قفسه های کتابفروشی ها به پرواز درآمدند.
4. رکورد جهانی گینس
«کیمیاگر» تا به حال به فروش بیش از 65 میلیون نسخه دست یافته و رکورد ترجمه به 80 زبان مختلف را از آن خود کرده است. این موفقیت چشمگیر باعث شد نام کوئیلو، در کتاب رکوردهای گینس در سال 2003 ثبت شود. کوئیلو در نمایشگاه کتاب فرانکفورت آلمان، در یک نشست، 53 ترجمه ی مختلف از کیمیاگر را امضا کرد.
5. ماجراهای اقتباس
پائولو کوئیلو، حق تولید فیلم «کیمیاگر» را در سال 1994 به مبلغ 250.000 دلار به یکی از بزرگ ترین تهیه کنندگان فیلم در جهان، یعنی «برادران وارنر» (Warner Bros.) فروخت. اما ساخت این فیلم هرگز به نتیجه نرسید، چرا که تهیه کنندگان به اضافه کردن صحنه های حماسی برای پویایی بیشتر داستان اصرار داشتند. کار به آن جا رسید که کوئیلو برای بازپس گرفتن حق فیلم از استودیوی برادران وارنر، مبلغ 2 میلیون دلار را پیشنهاد کرد.
پائولو در مصاحبه ای با گودریدز در سال 2008 اعتراف کرد با وجود این که با اقتباس سینمایی از رمان «کیمیاگر» مشکلی نداشته، اما معمولاً به فیلم های اقتباسی به دیده ی تردید می نگریسته زیرا به نظرش، پیدا کردن فیلمی اقتباسی که به خوبی کتاب باشد، دشوار است.
اما وقتی بار دیگر در خبرها اعلام شد که قرار است فیلم کیمیاگر به کارگردانی «لارن فيشبورن» ساخته شود، این بار حتی خود کوئیلو خوش بین به نظر می آمد و در این باره اعلام کرد:
خیلی خوشحالم که کتابم قرار است به شیوه ای که مدنظرم است، به فیلم تبدیل شود. امیدوارم روح و سادگی اثرم حفظ شود.
با این حال، این پروژه نیز هنوز به سرانجام نرسیده است. شاید هالیوود باید به دنبال نشانه ای جادویی بگردد. احتمالاً می پرسید منظورمان از نشانه ی جادویی چیست. گفتیم کوئیلو معتقد بود: «در زندگی همه چیز نشانه است.» پس نشانه ی جادویی کوئیلو را به شما معرفی می کنیم.
نشانه ای جادویی
کوئیلو همیشه از یک نشانه و نماد در نوشتن استفاده می کند. او می بایست قبل از شروع هر کتاب، یک پَر سفید پیدا کند و این کار حتی اگر زمان زیادی ببرد، کوئیلو صبر می کند تا نشانه را بیابد. آن گاه، وقتی پَر را در دستانش گرفت، تک تک صفحات کتابی که قرار است چاپ شود را با پَر لمس می کند.
شاید علت این کار آن باشد که در آیین های شَمَنی (نوعی طبیعت گرایی معنوی) کارکرد پَر، وابسته است به آیین های عروج به آسمان و غیبگویی. پَر هم نیروی عروج است و هم نیروی رویش نباتی. به همین دلیل استفاده از آن در میان سرخپوستان دیده می شود.
رؤیاهای محقق شده
تا به این جا بیشتر از «کیمیاگر» گفتیم. اما کتاب های دیگر کوئیلو، دست کمی از شاهکار معروفش ندارند. «والکری ها» داستان سفر 40 روزه ی پائولو و همسرش به صحرای «موهاوه» و ملاقات آن ها با والکری هاست. (در اسطوره شناسی اسکاندیناوی، والکری ها زنانی هستند که انتخاب می کنند چه کسانی در جنگ بمیرند یا زنده بمانند.)
«ورونیکا تصمیم می گیرد بمیرد» داستانی است که بر مبنای تجربیات خود کوئیلو در آسایشگاه روانی نوشته شده است. «سلحشور نور» با لحنی شاعرانه، داستانی نمادین را درباره ی چگونه زیستن به تصویر می کشد. کوئیلو برای اکثر پرسش های ما جوابی دارد. اگر روزی به این سؤال برخوردید که «چگونه به خود واقعی مان وفادار باشیم، وقتی نمی دانیم چه کسی هستیم؟» یادتان باشد این نویسنده ی رؤیاپرداز در «ساحره ی پورتوبلو» همین سؤال را مطرح کرده است.
زنان، نقش مهمی در داستان های پائولو کوئیلو دارند. «خیانت» به بحران اخلاقی زنی می پردازد که به شوهر پولدارش خیانت می کند. در داستان «ماتا هاری» نیز با زنی آشنا می شویم که تنها جرم او، مستقل بودن است. اگر می خواهید نگاه خالق «کیمیاگر» به عشق را محک بزنید، کتاب های «کنار رودخانه پیدرا نشستم و گریه کردم» و «عشق» مخصوص شما هستند. کوئیلو معتقد است:
عشق بذر رشد و تكامل ماست. هر چه بيشتر دوست داشته باشيم به تجربه ی معنوی نزديكتريم.
فلسفه ای همه پسند
علت موفقیت کوئیلو آن است که داستان های شخصی را به سؤالات جهانی پیوند می زند و جذابیت آثارش به دلیل ویژگی های شِبه فلسفی آن هاست. کوئیلو، «ویتگنشتاین» (یکی از مهم ترین فلاسفه ی آلمانی) نیست. اما فلسفه ی ساده، همه پسند و خاص خود را در کتاب هایش می گنجاند و شخصیت های ماندگاری می آفریند که لایه های زیرین آن ها شبیه به همه ی ماست. ایده های اصلی او قدرت خلق کردن، پیدا کردن خود حقیقی، رؤیاها، عشق و انگیزه هستند که از مفاهیم فلسفی نزدیک اند.
«ویلیام گاس»، نویسنده و استاد فلسفه می گوید:
کیمیاگران حقیقی، آن هایی نیستند که سرب را به طلا تبدیل می کنند؛ بلکه آنانی هستند که «جهان» را به «کلمات»، تغییر شکل می دهند.
با این تفاسیر، پائولو کوئیلو از کیمیاگران حقیقی عصر ماست.
