کتاب بنیانی علمی برای جهان عقلانی

چنین بود که کشف کردم (البته بیشتر از روی ملال تا موشکافی فلسفی) تبیین یک حقیقت یا وضعیت، خودش نیازمند تبیین است و این زنجیره شاید تا بی نهایت ادامه یابد. من از آن زمان تا کنون گرفتار این کشف کودکانه ام. آیا به راستی ممکن است زنجیره ی تبیین، در خدا یا یک ابرقانون طبیعی متوقف شود؟

ما از روی عادت، معلول را پسآیند علت می پنداریم. برای همین است که برای تبیین جهان، به اوضاع و احوال زمان های پیشین کائنات رو می کنیم. ولی حتی اگر می توانستیم وضع کنونی جهان را، از روی وضع یک میلیارد سال پیش آن تبیین کنیم، جز این که این راز را یک میلیارد سال وا پس برانیم، به چیز دیگری دست نمی یافتیم.

چون بی گمان، باز آن موقع هم می خواهیم وضع یک میلیارد سال پیش از آن را نیز، از روی وضع سال های قبلی تبیین کنیم. آیا این رشته علت و معلول، پایانی دارد؟ این احساس که این همه باید از چیزی آغاز شده باشد، در ژرفنای فرهنگ غرب بافته شده است.