کتاب سفرنامه جان بل

«سفرنامه جان بل» کتابی نوشته جان بل، پزشک اسکاتلندی است. این اثر در دسته ادبیات سفرنامه ای با موضوع سیاسی قرار می گیرد. این کتاب شرح سفری است که جان بل به همراه هیئت سیاسی روسی به ایران داشته ست. جان بل در دوران حکومت سلسله صفویان بر ایران و در زمان فرمانروایی شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی به ایران سفر کرده است. او همراه سفیر روسیه وارد اصفهان شده و در دوره ملتهبی از تاریخ که هرج و مرج، ناامنی و شورش‌های پی در پی بسیاری از مناطق کشور را فرا گرفته است مانند ناظری دقیق اوضاع ایران را رصد کرده است. در این میان همچنین خطر حمله افغان‌ها به اصفهان نزدیک بوده و نویسنده در «سفرنامه جان بل» به بسیاری از نقاط کشور به ویژه نیمه شمالی سفر کرده و شرحی با جزییات فراوان از اتفاقاتی که در آن دوره بحرانی در ایران رخ داده را نوشته است. بل در این کتاب به توصیف دقیق شهرها و روستاهایی که در ایران از آن‌ها بازدید کرده پرداخته است. او در سفری که به شهرهای شمالی کشور داشته به شرح جزییاتی از شیوع بیماری طاعون در این مناطق و توصیف وضع مردم در مقابله با این بیماری پرداخته است. براساس اطلاعاتی که جان بل از سفرهای خود منتشر کرده او در فاصله سال های 1715 تا 1718 چهار بار به ایران سفر کرده که بیشتر آن حضور در اصفهان بوده است. جان بل در این کتاب به فروپاشی نظم سیاسی و اجتماعی در سال های پایانی حکومت صفویان پرداخته و تصویری روشن از آن دوره ارائه کرده است. در این کتاب همچنین جان بل یادداشت هایی درباره دیوان سالاری و روابط ایران و روسیه در زمان پطر کبیر نوشته و به بررسی سیاست های توسعه طلبانه روس ها در ایران پرداخته است.