کتاب هنر زندگی

کتاب «هنر زندگی» با زیر عنوان «تأملات سقراطی از افلاطون تا فوکو» اثر الکساندر نهاماس، کتابی در باب فلسفه به‌عنوان روشی از زیستن است و نه صرفا یک رشتۀ دانشگاهی. نهاماس در کتاب «هنر زندگی»، در زندگی و افکار چندین فیلسوف کلیدی کاوش می‌کند تا چگونگی تفسیر و تجسم ایده‌آل سقراطی زندگی فلسفی را نشان دهد. او با توضیح تمایز بین فلسفه باستان و مدرن شروع می‌کند. در دوران باستان، فلسفه صرفا یک کار نظری نبود، بلکه یک راهنمای عملی برای زندگی بود. سقراط، همان‌طور‌که در گفتگوهای افلاطون به تصویر کشیده شده است، به‌عنوان کهن-الگوی این رویکرد به فلسفه عمل می‌کند. به‌واقع، زندگی سقراط از باورهای فلسفی او جدایی‌ناپذیر بود و او را به الگویی برای فیلسوفان بعدی تبدیل کرد که در پی ادغام فلسفه در زندگی روزمره خود بودند. به عبارت دیگر، نهاماس بر رویکرد منحصربه‌فرد سقراط به فلسفه تأکید می‌کند که به‌جای آموزش تعلیمی شامل پرسش و گفت‌وگو بود. روش سقراط برای برانگیختن خودآزمایی و تفکر نقادانه در مخاطبانش طراحی شد و آنها را تشویق می‌کرد تا درک خود را از فضیلت و زندگی خوب پرورش دهند. این روش، به گفته نهاماس، در ایده فلسفه به‌عنوان هنر زندگی نقش اساسی دارد. نهاماس تأثیر فلسفه سقراطی را بر مونتنی، نیچه و فوکو بیان می‌کند. هر یک از این متفکران، علی‌رغم تفاوت‌هایشان، فلسفه را یک سبک زندگی می‌دانستند و در این مورد از سقراط الگو می‌گرفتند. مونتنی سقراط را به‌خاطر فروتنی و تعهدش به زندگی بر‌اساس اصولش تحسین می‌کرد. برای مونتنی، نوشتن وسیله‌ای برای خودکاوی و خودسازی بود و بسیار شبیه گفت‌و‌گوی سقراطی. فلسفه نیچه نیز اغلب به‌عنوان یک انحراف رادیکال از نظام‌های اخلاقی و فلسفی سنتی تلقی می‌شود. با‌این‌حال، نهاماس بیان می‌کند که نیچه عمیقا تحت تأثیر تأکید سقراط بر فردیت و خودسازی بوده است. مفهوم نیچه از «ابرانسان» را می توان به‌عنوان بسط آرمان سقراطی زندگی اصیل دانست. همچنین، آثار فوکو بر ایده «مراقبت از خود» متمرکز است، که او به شیوه‌های فلسفی باستانی بازمی‌گردد. نهاماس نشان می‌دهد که چگونه علاقه فوکو به فنون خود-انضباطی و تغییر خود، از فلسفه‌های سقراطی و هلنیستی الهام گرفته شده است. فوکو این اقدامات را راهی برای مقاومت در‌برابر قدرت انضباطی نهادهای مدرن می‌دانست. در پایان می‌توان گفت که این کتاب خوانندگان را دعوت می‌کند تا با پرسش‌های فلسفی به شیوه‌ای که هم از لحاظ فکری دقیق و هم عمیقا شخصی باشد، درگیر شوند و سعی کنند این درگیری در عمل خود و در شیوۀ زندگی خود به کار گیرند.