کتاب وهم و واقعیت

"وهم و واقعیت" اثری است درخشان و تأمل‌برانگیز از کریستوفر کادول، نویسنده و متفکری جوان که عمر کوتاهش با اندیشه‌ای بلند و نگاهی ژرف به پیوند میان ادبیات، جامعه و ساختارهای اقتصادی به پایان رسید. این کتاب، که در گرماگرم دگرگونی سیاسی کادول و گرایش او به مارکسیسم نوشته شد، نه فقط پژوهشی در باب شعر، بلکه کاوشی است در چیستی هنر، زبان و آگاهی، در نسبت با جامعه‌ای که آن را می‌پرورد. کتاب در تابستان ۱۹۳۵ به پایان رسید و دو سال بعد، در پی مرگ نویسنده‌اش در صفوف بریگاد بین‌المللی جنگ داخلی اسپانیا، منتشر شد.
کادول در "وهم و واقعیت" از این پیش‌فرض آغاز می‌کند که شعر، صرفا فرآورده‌ای زیبایی‌شناختی یا بیان فردی نیست، بلکه بازتابی تاریخی و اجتماعی از مناسبات مادی هر دوره است. او به جای جدا کردن شعر از زندگی، آن را در دل تاریخ اقتصادی و اجتماعی می‌نشاند. برای مثال، شعر منظوم و عقل‌گرایانه قرن هجدهم، به‌زعم او، نه صرفا حاصل گرایشات ادبی زمانه، که نمود نظم و منطق اقتصاد مرکانتیلیستی است؛ همان‌گونه که شعر رمانتیک، واکنشی به بحران انسان در دل انقلاب صنعتی و گسست از طبیعت تعبیر می‌شود. در نگاه کادول، اشکال شعری همواره در رابطه‌ای دیالکتیکی با ساختارهای زیربنایی جامعه شکل می‌گیرند و دگرگون می‌شوند. کادول، با بهره‌گیری از نظریه مارکسیستی آگاهی و بیگانگی، معتقد است که شعر، پاسخی انسانی است به وضعیت چندپاره و ازخودبیگانه‌ی انسان در جوامع سرمایه‌داری. شعر، در این تعبیر، وسیله‌ای است برای بازسازی پیوند گسسته میان فرد و جهان؛ ابزاری برای ایجاد وحدت در تجربه‌ی انسانی و تلاش برای معنا بخشیدن به نظمی که سرمایه‌داری پیوسته از آن تهی می‌سازد. بخش‌های ابتدایی کتاب به منشأ اجتماعی هنر در جوامع ابتدایی می‌پردازد. کادول نشان می‌دهد که چگونه آیین‌های جمعی، آوازهای کار، و حرکات آیینی، شکل‌های نخستین بیان شاعرانه را پایه‌گذاری کرده‌اند. سپس با نگاهی تاریخی به سیر تطور شعر انگلیسی، از شکسپیر تا مدرنیست‌ها، می‌پردازد و تلاش می‌کند تا زبان شعر را، در تقابل با زبان علم، به عنوان ابزاری برای وحدت‌یافتن با جهان تحلیل کند. در فصل‌های پایانی، او به حوزه‌هایی چون روان‌شناسی، فیزیک مدرن و نظریه‌ی زبان نیز سرک می‌کشد تا نشان دهد چگونه بحران آگاهی در دوران مدرن، هم در علم و هم در هنر بازتاب یافته است. این ترکیب منحصر به‌فرد از نقد ادبی، جامعه‌شناسی، علم و فلسفه، کتاب را به متنی میان‌رشته‌ای و پیشرو بدل می‌سازد. اگرچه پس از انتشار، "وهم و واقعیت" در میان منتقدان مارکسیست با استقبال مواجه شد و کادول به‌عنوان «شهیدی برای آرمان» ستوده شد، اما نهادهای ادبی غالب - که عمدتا غیرمارکسیستی بودند - آن را نادیده گرفتند. در دهه‌ی ۱۹۵۰، کتاب در قلب بحث‌هایی قرار گرفت که بعدها به «جنجال کادول» شهرت یافت، و در آن، برخی نظریه‌پردازان مارکسیست وفاداری نظری کادول به اصول مارکسیسم را زیر سوال بردند. با این حال، کتاب همچنان یکی از متون بنیادین نقد ادبی مارکسیستی باقی مانده و با تأکید بر پیوند ساختاری میان شعر و جامعه، چارچوبی برای فهم نقش هنر در بازتاب و بازسازی تجربه‌ی انسانی عرضه می‌کند. "توهم و واقعیت" کتابی است درباره‌ی شعر، اما از نوعی که شعر را به‌مثابه نحوه‌ای از زیستن، دیدن، و درک جهان در نظر می‌گیرد؛ گونه‌ای کنش انتقادی در دل زبان، که با تاریخ و طبقه، بدن و ذهن، و توهم و واقعیت گره خورده است.