کتاب تشباد

تشباد، عنوان اولین اثر ادبی داریوش غریب زاده است. داریوش غریب زاده را در حوزه سینما، به ویژه فیلم کوتاه، می شناسیم؛ فیلمساز شناخته شده ای که تا امروز افتخارات بین المللی متعددی چون مدال نقره یونیکا، جایزه بزرگ جشنواره اکو اتنو فولک رومانی، جایزه ویژه برنو چک و... کسب کرده است و در کارنامه خود نویسندگی و کارگردانی فیلم های کوتاه مهمی چون «لاک پشت»، «مرد آبی»، «بومرنگ»، «سکار» دارد.

غریب زاده این بار اما با قلمش، در فرمی دیگر، ما را شگفت زده کرده است. داستان های این فیلمساز غالبا در جنوب ایران، به ویژه در بوشهر، می گذرند و نگاهی عمیق به زندگی و پدیده های انسانی و اجتماعی دارند. صفت «کوتاه» همان طور که در سینما از غریب زاده جدا نیست در ادبیات و داستان هایش هم عنصری جدانشدنی از اوست. داستان های او تا حد ممکن کوتاه و در عین حال پرمغز و پرمحتوا هستند. به طور متوسط طول هر داستان او بیشتر از هزار کلمه نمی شود. هنر غریب زاده اما در همین است. او محتوایی عمیق و بلند را با فضاسازی و کوتاه نویسی در چند جمله خلاصه می کند و همین چند جمله چون تصویری بر پرده ی سینما به چشمان خواننده می‌نشیند.

این نوع ادبی اصطلاحا به «فلش فیکشن» معروف است که در آن شخصیت ها با جملات کوتاه توصیف می شوند و در انتقال محتوا، نه فقط کلمات، بلکه در آهنگ و موسیقی نثر نیز نقش مهمی دارند. داستان های کتاب تشباد همگی چندصدایی هستند و در عین حال با هم تفاوت های جزئی دارند که با ریزبینی در کنار هم قرار گرفته اند. این پدیده به خدمت داستان ها در آمده و به آن ها هویت مکانی مسحورکننده بخشیده که خاص ادبیات جنوب ایران است.

انزوا و اشاره به تنهایی انسان در پهنه‌ی جهان از دیگر ویژگی دنیای داستانی اوست که در اکثر داستان ها به چشم می خورد که شاید شاخص ترین آن‌ها داستان «تیتوی نقاش» باشد. یکی از عناصر همیشه حاضر مکتب ادبیات جنوب، حضور حیوانات در جریان داستان است. در داستان های غریب زاده نیز این موضوع بسیار به چشم می خورد اما تفاوت مهم غریب زاده در این است که حیوانات در داستان های او مبدل به بازیگران داستان می شوند و نه فقط در محتوای داستان ها، بلکه در روند داستان ها نیز اثر می گذارند.

تشباد مجموعه داستانی فوق العاده مهم و قابل اعتناست که نه فقط به لحاظ محتوا و رنگ وبوی جنوبی آن دارای اهمیت است بلکه به لحاظ ساختار و فرم نیز، نمونه بارز یک مجموعه داستان موفق است که می تواند برای هر کسی به مثابه یک کلاس درس باشد. از این منظر بی راه نیست اگر بگوییم غریب زاده ی فیلمساز، به مراتب نویسنده خوبی هم هست.