موضوع دانش هرمنوتیک در اصل، فهم متن کتاب مقدس است نزد مومنان آن. نسبت انجیل های چهارگانه با یکدیگر، نسبت هر یک از آن ها با شخص مسیح و نسبت آن ها با عهد عتیق بخصوص تورات از قدیم ترین ایام شکل گیری مسیحیت مورد بحث متکلمان و مقامات کلیسا و انجیل شناسان بوده است. واژه « هرمنوتیک » اصلا واژه ای یونانی است و حتی نام کتاب عبارت ( باری ارمینیاس ) ( ۱) ارسطو برگرفته از همین واژه و به معنی کلام، تفسیر کلام و فهم کلام است. با شکل گیری مسیحیت این دانش به فهم مفاد کتاب مقدس اختصاص یافت و در عصر جدید بود که فهم هر متنی خواه کتاب مقدس خواه شعر فلان شاعر خواه... موضوع دانش هرمنوتیک واقع شد.
آنچه امروز در متون فلسفی « تفکر تاریخی » نامیده می شود در قرن هجدهم به دست ویکو، ولتر، منتسکیو و هیوم بنا نهاده شد و در قرن نوزدهم به دست اگوست کنت، جان استوارت میل و دیلتای نهادینه شد و البته سهم متفکرانی چون تورگو، کندورسه، گیبون و سرانجام کانت و هگل در این زمینه به جای خود محفوظ است؛ بخصوص « فهم تاریخی » محصول تفکر دو متفکر آلمانی، کانت و هگل، است و سرانجام دیلتای این نهاد فکری یا، به قول خودش، این « برابرنهاد » را به کمال رساند. « تفکر تاریخی » اجمالا حاوی عناصر فکری زیر است:
۱. افعال انسان، از سرودن شعر یا تراشیدن مجسمه گرفته تا شخم زدن زمین، جنگ و کشتار و اختراع ماشین، متناسب با اقتضائات زمان...
ققنوس
ویلهلم دیلتای
