کتاب تاریخ اجتماعی سینمای ایران

از زمان ورود اولین دوربین فیلم‌برداری به کشور ایران در سال ۱۲۷۹ و ساخت اولین فیلم سینمایی ایرانی به نام «آبی و رابی» اثر اوانس اوگانیانس، در تنها سه دهه پس از آن، این حوزه‌ی هنری از یک‌ طرف، تحت‌تأثیر عوامل مختلف دچار تغییرات فراوانی شده و از طرف دیگر، در تحولات و دگرگونی‌های متعدد و گوناگون سیاسی و اجتماعی این سرزمین نقش به‌سزایی را ایفا کرده است. از این‌ جهت، مطالعه‌ی هنر سینما نه‌تنها در زمینه‌ی فرم و تکنیک و اثرات سمعی-بصری، بلکه از لحاظ رابطه‌ی دوسویه آن با جامعه ایران، چه به‌عنوان بازتاب‌دهنده‌ی شرایط حاکم بر جامعه در دوره‌های زمانی مختلف و چه از لحاظ نقش آن برای ایجاد و پیدایش تغییرات اجتماعی، اهمیت فراوانی داشته و علاوه‌بر محققین و دوستداران هنر سینما، برای تمامی پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران نیز از اوجب ‌واجبات است. کتاب «تاریخ اجتماعی سینمای ایران» اثر حمید نفیسی، مورخ و منتقد سینما‌ و ترجمه‌ی محمد شهبا، یکی از بهترین و مهم‌ترین متون نوشته‌شده در این زمینه است. این اثر تاریخ دقیق و انتقادی سینمای ایران، از آغاز شکل‌گیری آن تا‌کنون بوده و بر درک عمیق نگارنده‌اش از تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران معاصر استوار است. نویسنده در این کتاب، فیلم را در زمینه اجتماعی و سیاسی‌اش قرار داده و از این طریق، دوره‌ی منتهی به انقلاب مشروطه را تشریح می‌کند و تا دوران پس از انقلاب اسلامی پیش می‌رود. در این میان، به بررسی و واکاوی پرسش‌هایی درباره‌ی مدرنیته، جهانی‌شدن، اسلام و فمنیسم می‌پردازد. حمید نفیسی در این اثر، یک سده سینمای ایران را در قالبی یکپارچه عرضه می‌کند، دستاوردهای فنی و شیوه‌های متنوع و گوناگون داستان‌گویی آن را می‌نمایاند‌ و هوشمندانه تأثیر اجتماعی-سیاسی آن را بر شکل‌گیری هویت ملی ایرانی نشان می‌دهد. به‌طور کلی، کتاب حاضر راهنمای تفکر ما درباره‌ی سینما و جامعه بوده و نیز موید این نکته است که بیان خلاقه فیلم را باید بخشی از تعاملی گسترده‌تر با مسائل اجتماعی دانست. تاریخ اجتماعی سینمای ایران، نه فقط برای سینمادوستانی که به تاریخ غنی و ارزشمند سینمای ایران علاقه دارند، بلکه برای تمام کسانی می‌خواهند رویدادهای عظیم و دگردیسی‌هایی که تاریخ ایران شکل داده‌اند، خوب شناخته و بفهمند، یکی از منابع بنیادین و ضروری به‌حساب می‌آید.