ایران از زاویه ی میراث معنوی بسیار غنی است و از جمله میراث معنوی کشورمان، می توان به نمایش های آیینی و سنتی اشاره کرد. برخی از این نمایش ها، نمایش های شادی آور و نشاط بخش هستند که در جشن های مربوط به زندگی شبانی و کشاورزی، از دیرباز تا کنون برگزار می شدند و می شوند و برخی نیز نمایش هایی هستند که در حالات غم و اندوه و سوگواری به اجرا در می آمدند و کماکان نیز اجرا می شوند. در هر صورت، در هر یک از این نمایش ها، نشانه هایی از اعتقادات و باورهای مردم، اسطوره ها و آیین های مربوط به دفع شر و بلا و بیماری و اهدای فدیه و قربانی دیده می شود که ما امروز از آن ها به عنوان میراث معنوی و میراث شفاهی فرهنگ ایرانی نام می بریم. از نمایش های نشاط آور می توان به تخت حوضی و سیاه بازی و بقال بازی و کچلک بازی اشاره کرد. آیین های نمایشی مربوط به نوروز هم در این زمره اند. از نقالی می توان به عنوان نمایش های رزمی و حماسی نام برد. تعزیه یکی دیگر از انواع نمایش هاست که در گروه نمایش های مذهبی جای می گیرد و مربوط به زمان سوگواری است و خود به تنهایی از عناصر نمایشی فراوانی برخوردار است. در رابطه با نمایش های عروسکی هم سخن بسیار است. قبل از هر چیز بد نیست بدانیم کشور ژاپن سه میراث معنوی جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسانده که هر سه مربوط به تئاتر و یکی از آن ها تئاترعروسکی است. ایتالیا هم تئاتر عروسکی «سیسیلی» خود را به عنوان میراث معنوی جهانی به ثبت رسانده است. از طرفی نمایش های عروسکی در ایران دارای پیشینه قابل توجهی هستند. چنان که «بهرام بیضایی» در کتاب «نمایش در ایران» می نویسد: از قدیم برای نمایش های عروسکی در زبان فارسی چند اصطلاح و جود داشته که «خیال» و «خیال بازی» و «شب بازی» و «پرده بازی» و «لعبت بازی» از آن دسته اند. آیین و سنن هر قوم و ملتی پایه و اساس فرهنگ آن و ریشه زاینده و مانای فرهنگ، هنر و تمدن آن کیان است. جلوه های آیینی و سنتی نمایش کشورمان همواره جلوه و جلال شکوهمندی بر تارک فرهنگ و هنر ایران بوده است. بی گمان حفظ، تکریم و ترویج این سرمایه گرانسنگ فرهنگی، همتی بلند و توانی بسیار می طلبد...
کتاب فرهنگ نمایش های سنتی و آئینی ایران
دایره
مریم نعمت طاوسی
