کتاب دختر آگاممنون

«دختر آگاممنون» اثر اسماعیل کاداره، رمانی روان‌کاوانه، تیزبین و تأثیرگذار است که داستانی دردناک از عشقی خفه‌شده در چنگال یک حکومت سرکوبگر را روایت می‌کند. ماجرا در واپسین سال‌های آلبانی کمونیستی می‌گذرد و راوی‌اش یک روزنامه‌نگار تلویزیونی گمنام است که به‌ناگاه دعوت‌نامه‌ای برای شرکت در رژه‌ی روز کارگر دریافت می‌کند؛ نمایشی سالانه در ستایش رهبر کشور. این دعوت زمانی از راه می‌رسد که معشوقه‌اش، سوزانا-دختر جانشین احتمالی رهبر-رابطه‌شان را قطع کرده و هشدار داده که این پیوند ممکن است به موقعیت پدرش لطمه بزند.
روایت از دل مونولوگ‌های ذهنی راوی شکل می‌گیرد؛ در حالی که به‌سوی رژه قدم برمی‌دارد، مدام به سوزانا، عشق ازدست‌رفته‌اش، و کسانی که در مسیر با آن‌ها روبه‌رو می‌شود، فکر می‌کند. این چهره‌ها به‌نوعی طرح‌هایی از ویرانی انسان‌اند؛ آدم‌هایی که هرکدام به شکلی زیر فشار نظام استبدادی له شده‌اند. کاداره با مهارتی چشمگیر، اسطوره‌های یونانی-به‌ویژه داستان ایفیگنیا-را به متن می‌دوزد و رابطه‌ی میان سوزانایی که قربانی جاه‌طلبی پدرش می‌شود و ایفیگنیایی که برای پیروزی در جنگ قربانی می‌شود را برجسته می‌سازد. این هم‌نشینی، نقد تلخی است بر قربانی کردن انسان‌ها در برابر مطامع قدرت. رمان در ۱۹۸۵، در واپسین سال‌های رژیم استالینیستی انور خوجه نوشته شد و یکی از سه دست‌نوشته‌ای بود که کاداره توانست از کشور قاچاق کند. او ابتدای آن را به‌صورت ترجمه‌ای جعلی از آثار زیگفرید لنز جا زد تا همسرش، کلود دوران-مترجم و ویراستار فرانسوی‌اش-بتواند آن را بی‌دردسر به پاریس برساند. این اثر سرانجام در ۲۰۰۳، پس از نگارش رمان مکمل آن یعنی «جانشین»، به زبان فرانسوی منتشر شد.
منتقدان، «دختر آگاممنون» را به‌دلیل شجاعت در نقد قدرت مطلقه و واکاوی زخم‌های روانی و ذهنی بر جای‌مانده از حکومت‌های استبدادی، ستوده‌اند. جیمز وود در نیویورکر آن را «شاید بزرگ‌ترین اثر کاداره» و «بی‌تردید یکی از ویرانگرترین بازنمایی‌ها از زوال ذهن و روان در زیر سلطه‌ی تمامیت‌خواهی» دانسته است. این رمان کوتاه، با پیوندی استادانه میان داستان شخصی و تمثیل‌های اسطوره‌ای و سیاسی، تصویری فراموش‌نشدنی از بهای انسانی نظام‌های سرکوبگر ترسیم می‌کند.