این کتاب به بررسی تاریخ اجتماعی ایران از انقراض سلسله ساسانی تا انقراض امویان می‌پردازد. آنچه در این اثر می‌خوانید شامل این عناوین است: اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران هنگام حمله تازیان، سرنوشت ساسانیان، دوگانگی در ایران ساسانی، جامعه روحانی در دوره ساسانیان، طبقات مردم در دوره ساسانیان، حقوق شخصی در این دوره، روابط ایران با عربستان در این دوره، سیرت رسول اکرم، خلافت، استیلای تازیان بر ایران، نتیجه استیلای تازیان بر ایران، اوضاع اقتصادی ایران در این دوره، استان‌های دجله و رود تامرا، استان‌های فرات و دجله، استان‌های فرات و دجیل در مغرب دجله، پول ایران در این دوره، سازمان اداری در این دوره، روش حکمرانی تازیان بر ایران، اوضاع اجتماعی در این دوره.
خواننده در این اثر نه فقط با اوضاع و احوال حکمرانان و مردم ایران بلکه با وضعیت طبقاتی و چگونگی ساخت یا تخریب طبقات اجتماعی در ایران آشنا می‌شود.
در زمان استیلای تازیان بر ایران سه طبقه از پنج طبقه اجتماعی ایران یعنی شهرداران و واس پوهران و وزرگان از بین رفتند و دو طبقه آخر یعنی آزادان و دهگانان ماندند که آزادان را به احرار ترجمه کردند و تا مدت‌های مدید یعنی تا قرن ششم در دوره اسلامی فرزندان آنها باقی بودند که آنها را حر و احرار می‌گفتند. طبقه دیگر یعنی دهگانان یا دهقانان نیز تا مدت‌های مدید و تا استیلای مغول بر ایران باقی بودند و تقریبا طبقه ملاکان ایران را تشکیل می‌دادند. بسیاری از مردان علم و ادب دوره اسلامی ایران که دهقان یا دهقان‌زاده بوده‌اند، از همین طبقه بوده‌اند و نه دهقان به اصطلاح امروز به معنی برزگر و کشاورز. معروف‌ترین مردان این گروه فردوسی و فرخی و نظام‌الملک طوسی‌اند که هر سه دهقان‌زاده بوده‌اند.
کتاب تاریخ اجتماعی ایران
اساطیر
سعید نفیسی
