کتاب لیبرالیسم و عمل اجتماعی

«لیبرالیسم و کنش اجتماعی» نوشتۀ جان دیویی، یک بررسی دقیق و فلسفی از تحولات اندیشۀ لیبرال و پیامدهای این تحولات برای کنش اجتماعی می‌باشد. دیویی، فیلسوف، روانشناس و اصلاح‌طلب آمریکایی، در این کتاب رویکردی انتقادی نسبت به لیبرالیسم، ریشه‌های تاریخی آن، چالش‌های معاصر آن و جهت‌گیری‌های ممکن آینده اتخاذ می‌کند. البته باید در نظر داشت که این رویکرد انتقادی به‌معنای کنار گذاشتن لیبرالیسم برای دیویی نیست، بلکه وی با انتقادات خود در جهت تغییر و تکمیل آن است.
کتاب با مروری تاریخی بر لیبرالیسم آغاز می‌شود و توسعۀ آن را از ایده‌های اولیه حقوق طبیعی و آزادی فردی، که توسط متفکرانی مانند جان لاک بیان شده است توضیح می‌دهد. سپس دیویی به بررسی لیبرالیسم آزاد آدام اسمیت و فایده‌گرایی جرمی بنتام بیان می‌پردازد و بیان می‌کند که چگونه مفاهیم بنیادین لیبرالیسم، همچون آزادی، برابری حقوقی، عدالت و غیره در طول زمان مناظر سیاسی و اجتماعی را تغییر یا شکل داده‌اند. او سپس به «بحران» لیبرالیسم در زمانۀ خود، قرن نوزدهم و بیستم میلادی می‌پردازد و استدلال می‌کند که تأکید لیبرال کلاسیک بر فردگرایی و نقش محدود دولت در مواجهه با چالش‌های پیچیدۀ اجتماعی و اقتصادی قرن بیستم، ناکافی‌شده است. او معتقد است که لیبرالیسم باید برای رفع نیازهای جامعۀ صنعتی مدرن تکامل و تغییر یابد. درواقع می‌توان گفت که محور بحث دیویی این ایده است که لیبرالیسم باید از دفاع خشک از حقوق فردی به نیرویی پویا و فعال برای تغییر اجتماعی تبدیل شود. او از یک «لیبرالیسم جدید» سخن می‌گوید که از کنش جمعی و مداخلۀ دولتی به عنوان ابزاری برای ارتقای رفاه اجتماعی و عدالت استقبال می‌کند که این تغییرات، مستلزم ارزیابی مجدد نقش دولت است، نه به‌عنوان یک حامی صرف حقوق، بلکه به‌عنوان یک شرکت‌کنندۀ فعال در جهت ایجاد شرایطی بهتر برای شکوفایی تک‌‌تک شهروندان. یکی دیگر از مطالب اصلی مورد بحث در این کتاب، بررسی زیربنای فلسفی لیبرالیسم است. دیویی رابطۀ بین استقلال فردی و مسئولیت اجتماعی را بررسی کرده و تضاد ذاتی‌ای که غالبا بین این دو مطرح می‌شود را نقد می‌کند. او استدلال می‌کند که آزادی واقعی فردی تنها در چارچوب همکاری اجتماعی و حمایت متقابل افراد از یکدیگر تحقق می‌یابد. مبحث بعدی آموزش و پرورش است. دیویی در سراسر کتاب بر اهمیت آموزش و تفکر انتقادی در پرورش یک لیبرال دموکراسی پویا و پاسخگو تأکید می‌کند. او آموزش را وسیله‌ای می‌داند که از طریق آن افراد می‌توانند ظرفیت تفکر خود را توسعه دهند و آن‌ها را قادر می‌سازد تا به‌طور موثر در فرآیندهای دموکراتیک و اصلاحات اجتماعی شرکت کنند.
با این اوصاف کتاب «لیبرالیسم و کنش اجتماعی» جان دیویی، نقدی عمیق و همچنان زنده از فلسفۀ لیبرال کلاسیک محسوب می‌شود. دیدگاه دیویی از یک لیبرالیسم فعال و اجتماعی همچنان در بحث‌های معاصر دربارۀ نقش دولت، ماهیت آزادی و عدالت اجتماعی طنین‎انداز است.