کتاب کنجی میزوگوچی

«کنجی میزوگوچی و هنر سینمای ژاپن» نوشته تادائو ساتو، تک‌نگاری فشرده و درعین‌حال عمیق، حاصل ده سال پژوهش است و تصویری نافذ و قطعی از زندگی و دیدگاه زیبایی‌شناختی کنجی میزوگوچی ارائه می‌دهد - یکی از سه‌گانه‌ی افسانه‌ای سینمای ژاپن، در کنار یاسوجیرو اوزو و آکیرا کوروساوا.
تادائو ساتو، منتقد سرشناس و مولف ژاپنی، در این کتاب، بافت زندگی‌نامه‌ای، تاریخ سینما و زمینه‌ی فرهنگی را در هم می‌تند تا خواننده را با جهان میزوگوچی - هم هنرمند و هم انسان - آشنا کند. در بطن این مطالعه، خطی روشن میان یک تراژدی شخصی و تم اصلی سینمای میزوگوچی ترسیم می‌شود: فروش خواهرش به خانه گیشا برای تأمین مالی خانواده، زخمی بود که تا پایان عمر، در قالب توجه وسواسی به رنج و تاب‌آوری زنان در جوامع مردسالار، در آثارش بازتاب می‌یافت. ساتو، با نگاهی متعادل، میزوگوچی را هم‌زمان انسانی و هنرمند تصویر می‌کند: از کمال‌گرایی وسواس‌آمیز و گاه رفتارهای ظالمانه‌اش، تا باور عمیق او به عدالت اجتماعی و نیروی اخلاق در سینما. ساختار کتاب از لحاظ زمانی پیش می‌رود؛ از تأثیرات اولیه‌ی تئاترهای شینپا و شینگکی، تا فیلم‌های اجتماعی دهه‌های ۱۹۲۰ و ۳۰، و در نهایت به اوج آثار او چون «زندگی اوهارو»، «اوگتسو»، و «سانشو مباشر » می‌رسد. ساتو توجه خاصی به سبک بصری امضادار میزوگوچی دارد: برداشت‌های بلند، حرکات نرم جرثقیل، و شیوه‌ی «یک برداشت برای هر صحنه» که با هدف تقویت بار احساسی صحنه‌ها بر مونتاژ ارجحیت می‌یافت. او نشان می‌دهد که چگونه این فرم سینمایی به روایت‌هایی همدلانه درباره زنان در دل ساختارهای سرکوبگر تبدیل می‌شود. برخی منتقدان ممکن است این کتاب را به دلیل تمرکز بیش از حد بر تحلیل‌های تماتیک - در مقایسه با تجزیه‌ی فنی دقیق - نقد کنند، اما همین تمرکز، به ساتو امکان داده تا هم‌راستایی دوربین میزوگوچی با اخلاقیات اجتماعی را به‌درستی ترسیم کند. جایگاه زن، رنج، فداکاری، و امکان رستگاری در دل ستم، مضامینی هستند که هم در روایت و هم در فرم میزوگوچی بازتاب می‌یابند. لحن کتاب میان تحلیل انتقادی و تأملات شخصی در نوسان است. در برخی لحظات، روایت محاوره‌ای می‌شود و حتی به حاشیه می‌رود، اما هنگامی که ساتو به سراغ آثار کلیدی می‌رود، لحنش تیزتر و روشن‌تر می‌شود - مثلا وقتی اوگتسو را «یکی از کامل‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ژاپن» می‌خواند یا سانشو مباشر را نماد دیدگاه اخلاقی میزوگوچی می‌داند.
در مجموع، «کنجی میزوگوچی» یک جواهر جیبی است: متراکم ولی پربار. هم برای تازه‌واردان به دنیای میزوگوچی مفید است، و هم برای سینمادوستان باسابقه که می‌خواهند از منظری درونی‌تر به زندگی و جهان‌بینی یکی از تأثیرگذارترین فیلمسازان قرن بیستم نگاه کنند. فیلمسازی که برداشت‌های طولانی و صداقت انسان‌گرایانه‌اش، تحسین ژان-لوک گدار و اورسن ولز را نیز برانگیخت - تا جایی که او را یکی از بزرگ‌ترین فیلمسازان تاریخ دانستند.