کتاب «شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران» نوشته مرتضی ثاقب فر به بنیان ها و خاستگاه هایی می پردازد که زمینه آفرینش حماسه ملی ایران را فراهم ساخته اند و بیانگر این مسأله است که فردوسی تا چه اندازه توانسته به فلسفه تاریخ ایران دست یابد. این کتاب با فلسفه تاریخ و خودآگاهی تاریخی پیوند دارد و ویژگی هایی را به تصویر می کشد که همگی نشان از آگاهی و خودآگاهی ایرانیان دارند. فصل آغازین کتاب به موضوع «خودآگاهی ایرانی و پیدایش شاهنامه» اختصاص دارد. در این فصل، نخست به پیشینه خودآگاهی تاریخی و حماسی در ایران و بازتاب آن در شاهنامه اشاره می شود. فصل دوم کتاب درباره «شالوده های فرهنگی شاهنامه» است. این شالوده ها شامل اسطوره های ایرانی و فلسفه دینی ایرانیان در روزگار باستان است. بحث درباره دین و فلسفه زرتشت و مسأله خدا و آفرینش از موضوعاتی است که در کتاب «شاهنامه و فلسفه تاریخ ایران» به بحث تفصیلی درباره آن پرداخته شده است. در فصل «فلسفه شاهنامه، یا داستان تحقق مینوهای فرهنگی ایران»، به جستارهایی همانند خدا و آفرینش، نبرد نیکی و بدی، گیتی در آیینه کردار و گفتار قهرمانان شاهنامه باز می خوریم. فصل پنجم کتاب به «ریشه های شکست» اختصاص دارد. در این جا نویسنده می کوشد تا به پاسخ این پرسش دست یابد که چرا ایرانیان از اعراب شکست خوردند. نویسنده در فصل پایانی بار دیگر به فلسفه تاریخ باز می گردد و این نکته اساسی را با خواننده در میان می گذارد که میان فلسفه تاریخی که از زبان یک فیلسوف گفته می شود، با آنچه در نزد یک حماسه سرا می یابیم، تفاوت وجود دارد. این کتاب توسط انتشارات معین منتشر شده است.
کتاب شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ
معین
مرتضی ثاقب فر
