کتاب فلسفه نظریه ادبی مدرن

ارجاعیِ زیما (منبع شمارۀ 42 در کتابِ زیما صفحۀ 106 نسخۀ انگلیسی) مراجعه کنید، می‌بینید که خودِ باختین نیز از کلمۀ توپوگرافیک استفاده کرده است. توپوگرافی نیز در آن جمله معنای صحیحی دارد و لزوم ندارد آن را به پورنوگرافیک تغییر داد. موردِ اصلی و عجیبِ دیگر این است که در صفحۀ 230 اتفاق افتاده است. من فرصت نکرده‌ام که این مورد را در همۀ کتاب بررسی کنم. در این صفحه نوشته شده است: «دریدا، در ناقوس، متنی آوانگارد که فرازهایی از نوشته‌های هگل و ژان ژنه را با هم مقابله و تفسیر می‌کند...» متنی آوانگارد ترجمۀ خطایی است از گزاره‌ای که در نسخۀ انگلیسی موجود است. متنی آوانگارد همان «اکسپریمنتال تکست» (سایت ایران‌کتاب نوشتن انگلیسی را منع کرده است. مجبورم فارسی گزارۀ انگلیسی را بنویسم) در نسخۀ انگلیسی است. «متنی تجربی» با «متنی آوانگارد» اختلافش بسیار زیاد است و اصلاً ترجمۀ مناسب و دقیقی نیست. آوانگارد یک پیشینه دارد، تجربی و تجربه‌گرایی پیشینه‌ای دیگر. هرچند که در بسیاری مواقع این‌دو با یکدیگر برخورد می‌کنند اما یکی نیستند. به همین دلیل خوانندۀ این ترجمه با دانستن این موضوع، مجبور است که تمامِ متنِ کتاب را دوباره بررسی کند که نکند جایی به‌جای آوانگارد، تجربه و تجربی ترجمه شده و به‌جای تجربی و تجربه، آوانگارد. نیاز است یک ویرایش اساسی از این بابت در کتاب صورت بگیرد.

از بین تمام کتاب‌هایی که دربارۀ تئوری ادبیات (نظریۀ ادبی) و بحث‌های زیبایی‌شناسی و مسائل مرتبط هستند، این کتاب از دقت تاریخی دقیق‌تری برخوردار است. نویسنده تلاش کرده تا جریان‌های نظری را با رعایت تقدم و تاخر تاریخی تا جای ممکن بیان کند. روندِی اتخاذی زیما برای من خوشایند بود. از این بابت که او جریان‌های ادبی را به ترتیب شروع می‌کرد و تا تأثیراتشان را تا انتهای ممکن (تا اواخر قرن بیستم حداکثر) پیش می‌برد و بعد جریان بعدی را شروع می‌کرد. برای نمونه، «هگلی‌های جوان» را مطرح می‌کند سپس تا جایی که نیاز باشد، دربارۀ آن‌ها بحث می‌کند و بحث‌های آن‌ها در آرای دیگر افرادی که بعداً معرفی خواهد کرد، به‌صورت یک خلاصۀ فشرده و موجز پی می‌گیرد. سپس به سراغ فرمالیست‌ها و ساختارگرایان می‌رود. یکی دیگر از حسن‌های این کتاب، آن است که به سراغ نقدهای فمنیستی، روان‌کاوی، جامعه‌شناسی، سیاسی، فرهنگی، پسااستعماری نمی‌رود. انگار آن‌ها را حاشیه‌ای از اصلِ مطالبی که می‌خواهد بگوید، می‌داند. یا با گفتن آن‌ها مجبور است حجم کتاب را چند برابر کند. در کمتر کتابی از این دسته از کتب دیده‌ام که هر نظریه را بیشتر از بیست صفحه توضیح دهد. اکثر موارد نیز خودشان را بی‌نیاز از مثال عینی بر روی یک اثر ادبی می‌دانند. اما این کتاب روند خلاف را گرفته است. تا جایی که می‌تواند و دستش باز است، سعی می‌کند تا مثال‌های عینی را در بحثش بیاورد، اگر نتواند، دست‌کم به کتاب یا مقاله‌ای ارجاع مستقیم می‌دهد. دربارۀ ترجمۀ این کتاب، باید حقیقتاً از مشیت علایی تشکر ویژه کرد. از پاورقی‌ها و چندین صفحۀ انتهایی کتاب (توضیحات مترجم) متوجۀ سواد او خواهید شد. هر چند که خیلی از مواقع می‌توانست از برابرنهادهای فارسی استفاده کند و کمتر به سراغ کلمات عربی همانند مع‌ذلک، به‌زعم، لامحاله، عطف النسق، حائز، قضیب‌گونه، و... برود. در بسیاری از موارد (به‌ویژه فصلی که به دریدا اختصاص دارد) غلط‌های ویرایش بسیار توی ذوق می‌زند و گاهاً منجر به گمراهی خواننده نیز می‌شود. در متنِ ترجمه، یک اشتباه فاحش و بسیار غلط‌انداز وجود دارد که نیاز است حتماً تصحیح شود. صفحۀ 169 چاپ اول کتاب (صفحۀ 106 نسخۀ انگلیسیِ کتاب) واژۀ توپوگرافیک به پورنوگرافیک ترجمه شده است! و دلیلِ تغییر نیز گفته نشده است. اگر به خودِ متنِ باختین در منبعِ