کتاب ماوتهاوزن

«اس‌اس‌ها مردی لهستانی را در آغوش چهار مرده جای دادند و بستند و چهار روز همین‌طوری در بخش تأدیبی رهایش کردند. روز پنجم که مرد لهستانی از آنجا خارج شد، خوابگاه‌به‌خوابگاه می‌رفت و می‌گفت مرده‌ها محرمانه به او گفته‌اند: «استالین در ماه مه بازخواهد آمد».
این یکی از آغازین بندهای کتاب «ماوتهاوزن» است. ایاکووس کامبانلیس، در کتابش وقایع اردوگاه ماوتهاوزن را با نثری تکان‌دهنده باز می‌گوید. ماوتهاوزن، یکی از اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها بود که در سال 1938 ساخته شد؛ در واقع نه‌فقط یکی از این اردوگاه‌ها، بزرگ‌ترین‌شان. ماوتهاوزن شصت اردوگاه فرعی داشت و مختص هنرمندان، روشنفکران و اعضای طبقات بالای اجتماعی بود که بیش از نود‌وپنج‌ هزار نفرشان در آنجا کشته شدند.
پیش‌بینی مرد لهستانی که اس‌اس‌ها چهار روز در آغوش چهار مرده بسته ‌بودندش محقق می‌شود و در پنجم ماه مه 1945، با ورود ارتش آمریکا به ماوتهاوزن، زندانیان باقی‌مانده در اردوگاه آزاد می‌شوند... . و این تازه آغاز ماجراست.
کامبانلیس روایت خود را تازه از این روزهای پرآشوب آغاز می‌کند و از خلال وقایع به گذشته، به جنایات نازی‌ها و اس‌اس نقبی می‌زند. او که بعدها، پس از بازگشت به وطن، یکی از پیشگامان تئاتر مدرن یونان می‌شود، برحسب اتفاق از سال 1943 تا روز آزادسازی ماوتهاوزن در این اردوگاه مرگ اسیر می‌شود.
ماتهاوزن تنها اثر داستانی یا داستان‌گونۀ نویسندۀ نامدارش است. کامبانلیس را در یونان به‌واسطۀ تئاتر می‌شناسند و در جهان برای ماوتهاوزن که به چندین زبان هم ترجمه شده است. او که راوی رنج‌هایی است که خود به چشم دیده و به جان چشیده، بیست سال بعد و فقط زمانی که به‌خاطر شرایط جنگ سرد، صلح جهانی را در خطر می‌بیند، خاطراتش را تدوین می‌کند؛ گویی همچون هشداری از ترس تکرار آن‌ها.
مترجم کتاب، ابوالفضل الله‌دادی (1360) هم‌، جذابیت متن را در فارسی به‌خوبی منعکس کرده است، جذابیتی که مرهون تجربۀ مستقیم نویسنده است که خود را «انسان اردوگاه» می‌داند، انسانی با شناسۀ ۳۷۷۳۴ در ماتهاوزن که گویی زنده مانده بود تا روایتی را بازگوید برای آن‌ها که نبودند، در عصری تازه.
«لندن. ماه اوت. مطبوعات انگلیسی بر تحولی در ساخت سلاح‌های کشتار جمعی تأکید می‌کنند و... حالا با وجود بمب اتمی بی‌تردید... و عصر تازه...».