کتاب پدیدارشناسی ادراک

کتاب «پدیدارشناسی ادراک» اثر موریس مرلوپونتی، یکی از اثرگذارترین فلاسفۀ نحلۀ پدیدارشناسی، اولین بار در سال 1945 منتشر شد و علاوه بر اینکه مهم ترین اثر این فیلسوف گرانقدر است، به نقطه عطفی در اندیشه قرن بیستم نیز تبدیل گشت. در این کتاب، مرلوپونتی دیدگاه‌های سنتی پدیدارشناسی و اگزیستانسیالیسم را به چالش می‌کشد و دیدگاه تازه‌ای درباره ماهیت ادراک و اولویت آن در درک وجود انسان ارائه می‌دهد تا جایی که به فیلوسف ادراک معروف می شود. مرلوپونتی با مقدمه‌ای شروع می‌کند که رویکرد او به پدیدارشناسی را ترسیم می‌کند. او پدیدارشناسی را «مطالعه جوهرها» و تلاش برای توصیف و تحلیل ساختار آگاهی تعریف می‌کند. او کار خود را از ادموند هوسرل، بنیانگذار پدیدارشناسی می داند که با رد رئالیسم، این ایده که جهان همیشه قبل از تأمل «از قبل آنجاست»، به عنوان ابزاری برای درک انسان و جهان او متمایز و جدا می کند. با این حال محور تز مرلوپونتی مفهوم بدن به عنوان محل اولیه شناخت جهان است. او استدلال می‌کند که بدن صرفا یک واحد بیولوژیکی یا فیزیکی نیست، بلکه اساسا با ادراک در هم آمیخته است و تجربه فرد را در جهان قرار می‌دهد. مرلوپونتی سپس مفهوم سنتی «حس» را که اغلب آنی و بدیهی تلقی می شود، نقد می کند و نشان می دهد که در واقع مفهومی مغشوش است. می توان گفت که تز اصلی کتاب «تقدم ادراک» است. مرلوپونتی ادعا می کند که ادراک اساس همه دانش ما است و نمی توان آن را صرفا به احساسات یا اتم های احساس تقلیل داد. او موضع دکارتی «cogito ergo sum» را نقد می کند و مفهومی بین الاذهانی (میان سوژگی) و دیالکتیکی از آگاهی را پیشنهاد می کند که بر نقش بدن در ادراک جهان تأکید دارد. مرلوپونتی همچنین به رابطه علم و پدیدارشناسی می پردازد. او استدلال می‌کند که علم امری «درجه دوم» است که بر جهان اثر می‌گذارد اما هرگز نمی‌تواند به طور کامل حس واقعی جهان درک‌شده را به دست آورد، زیرا این یک توضیح است تا توصیف و از این حیث کاملا پدیدارشناختی است. از نظر مرلوپونتی، رویکرد پدیدارشناختی انکار علم است، زیرا به دنبال بیدار کردن تجربه جهان از منظر اول شخص و به نحو سوبژکتیو است. از طرف دیگر، رویکرد اگزیستانسیالیستی وی نیز امکان درک عمیق تر از وجود انسان را فراتر از دیدگاه عینی و سوم شخص علم فراهم می کند. در نتیجه، کتاب «پدیدارشناسی ادراک» متنی دست اول و اصیل در حوزۀ فلسفه است که برای علاقه مندان به فلسفه و به خصوص پدیدارشناسی کتابی جذاب و ضروری خواهد بود. این کتاب با ترجمۀ خوب دکتر مسعود علیا در دسترس خوانندگان فارسی قرار دارد.