کتاب تاریخ سخت کشی

چون انوشیروان بر تخت نشست جوان بود و گماشتگان و فرماندارانش او را به چشم یک کودک می نگریستند و درازدستی و بیداد در پیش گرفته بودند و هر گردنکشی می پنداشت که انوشیروان به کمک او بر تخت نشسته است و هرگاه بخواهد می تواند او را از پادشاهی بردارد. انوشیروان خاموش بود و با آن ها می ساخت تا این که پنج سال سپری شد. انوشیروان سپهسالاری داشت که از همه توانگرتر و داراتر بود و به فرمانداری آذربایجان گماشته شده بود. این سپه سالار درصدد برآمد باغ و نشستنگاهی در آن شهر بسازد و در زمینی که برای این کار در نظر گرفته بود. پاره زمینی هم از آن پیرزنی بود که آن را به برزگری می داد تا به کشت و کار پردازد و بهره خود بردارد و سپس حصه پادشاه را کنار می گذاشت و اندکی از آن درآمد باقی می ماند و پیرزن با همان درآمد اندک به سختی روزگار می گذراند و هرگز از خانه بیرون نمی آمد. سپه سالار که برای ساختن باغ و کاخ به این زمین نیاز داشت کسی را به نزد پیرزن فرستاد و از او خواست که زمینش را به او بفروشد. پیرزن از فروش زمین خودداری کرد و گفت این زمین از پدرم و مادرم به من رسیده و آبخورش نزدیک است و همسایگان خوبی دارم مرا آزرم دارند و بهتر است دست از زمین من برداری. سپه سالار سخن پیرزن نشنید و به زور و ستم زمین او را بگرفت و دیوار کشید. پیرزن درمانده شد و از او خواست که بهای زمین را بدهد و یا زمین دیگری به او واگذار کند. سپه سالار به سخن او گوش نداد. پیرزن دو سال تلاش کرد و سرانجام ناامید شد. در پایان کار درصدد برآمد به پیشگاه انوشیروان بار یابد و دادخواهی کند. با دشواری زیاد از آذربایجان به مداین رفت. از سوی دیگر آن سپه سالار هم به به درگاه انوشیروان به مداین آمده بود. روزی انوشیروان می خواست به شکار برود و سپه سالار نیز با او همراه بود. پیرزن با دشواری بیش ازاندازه خود را به شکارگاه رسانید و شب را در آنجا خوابید. روز دیگر انوشیروان به آنجا رسید و بزرگان و لشکر او پراکنده شدند و پی شکار رفتند. پیرزن چون انوشیروان را تنها یافت از پشت خاربن برخاست و پیش پادشاه آمد و سرگذشت خود را بازگفت. انوشیروان او را به مهتر خود سپرد و گفت این پیرزن را نگهدار تا روزی که او را از تو بخواهم. انوشیروان از شکار برگشت و غلامی را به آذربایجان فرستاد تا پنهانی بررسی کند تا ببیند سخنان پیرزن تا چه اندازه راست است. غلام برفت و پس از بازگشت به انوشیروان گفت که همه سخنان پیرزن راست است. روز دیگر انوشیروان بار داد. همه بزرگان و موبدان گرد آمدند. انوشیروان به سوی موبدان و بزرگان روی کرد و گفت از شما آذربایجان است. چقدر دارایی دارد. گفتند از همه توانگرتر هست و چنان داراست که نمی توان آن را به شماره درآورد. انوشیروان گفت. اگر سپهسالاری بااین همه توانگری و دارایی به پاره زمین پیرزنی ناتوان که همه درآمد او از آنجاست. چشم بدوزد با او چه باید کرد؟ همه گفتند چنین کس شایسته هرگونه مجازاتی است. انوشیروان گفت چنین خواهم کرد و دستور داد پوست از تنش جدا کنند و گوشتش به سگان دهند و پوستش پر از کاه کنند و بر در سرای بیاویزند.