کتاب موسی و یکتاپرستی

محروم کردن یک قوم از مردی که آن قوم او را به عنوان برجسته ترین پسران خویش می ستاید، کاری نیست که با فراغ بال انجام پذیرد خاصه به دست کسی که خود به آن قوم تعلق دارد. با وجود این، هیچ ملاحظه ای مرا وا نخواهد داشت که به جهت پاره ای به اصطلاح مصالح قومی، حقیقت را نادیده بگیرم. وانگهی، چه بسا روشن کردن امور واقع مربوط به این مسئله، بینش ما را درباره ی وضعیت آن ها ژرف تر سازد.

موسی، رهایی بخش قوم خویش، که برای ایشان دین و قانون هایی تازه به ارمغان آورد، به عصری چندان دور تعلق داشت که ابتدا این سوال مطرح می شود که آیا او شخصیتی تاریخی بوده است یا چهره ای افسانه ای. در صورت اول، زمان زیست او قرن سیزدهم یا چهاردهم پیش از میلاد بوده است: از وی هیچ کلامی به جز کتاب های عهد عتیق و احادیث روایت شده ی یهودیان به دست نداریم. هرچند قضاوت در این باره فاقد قطعیت تاریخی است، اکثر تاریخ دانان معتقدند که به یقین، زمانی می زیسته و خروج بنی اسرائیل از مصر به رهبری وی به راستی روی داده است. به دلایل قانع کننده گفته شده است که بدون پذیرفتن این موضوع، تاریخ بعدی بنی اسرائیل را نمی توان درک کرد. امروزه علم بیش از پیش محتاط شده است و در قیاس با روزهای آغازین، پژوهش تاریخی با ملایمت خیلی بیشتری با سنت برخورد می کند.