کتاب مونتسکیو و روسو

با اختراع اولین موتور بخار تجاری و صنعتی در قرن هجدهم توسط جیمز وات و وقوع انقلاب صنعتی، جهان به یکباره دچار تغییرات عظیمی شد. فعالیت‌های صنعتی رشد بی‌سابقه‌ای کردند و تعداد صنعتگران کارخانه‌های تولیدی به‌طور چشمگیر افزایش یافت. در راستا و همراه با این تغییرات اقتصادی، ساختار و مناسبات اجتماعی جوامع اروپایی-که این اتفاقات در ابتدا در آن‌ها رخ داد-نیز به‌طور قابل توجهی دگرگون شد. به‌عنوان مثال، عده‌ی کثیری از ساکنان روستانشین دست به مهاجرت به‌سوی شهرها زدند و به این دلیل، جمعیت شهری نسبت‌به گذشته به شکل قابل توجهی افزایش یافت. این امر و بسیاری از عوامل گوناگون دیگر باعث پدید آمدن شکل جدیدی از روابط و همینطور نهاد‌ها و ساختار‌های نوظهور در جوامع شدند که امکان مطالعه و بررسی آن‌ها با استفاده از دانش موجود در آن زمان ممکن نبود و درنتیجه، نیاز به پیدایش علمی نو، مناسب برای کاوش در شرایط آن روزگار، به‌شدت احساس می‌شد. پس‌از مدتی، با هدف برآورده کردن این نیاز، آگوست کنت علمی را به نام جامعه‌شناسی (با عنوان اولیه فیزیک اجتماعی) بنیان نهاد و بعدها هموطن او، امیل دورکیم، آن را به‌عنوان یک رشته‌ی علمی دانشگاهی تأسیس نمود و اولین کرسی استادی جامعه‌شناسی را به رسمیت شناخت. امروزه از رشته‌ی جامعه‌شناسی در تمام دانشگاه‌های مطرح جهان به‌عنوان یک رشته‌ی علمی معتبر و قابل اسناد یاد می‌شود، اما چیزی که در مورد این رشته واضح است این حقیقت است که نظریات اندیشمندان جامعه‌شناسی، به شکل خالص و ناگهانی به وجود نیامده‌اند و مولود اندیشه‌های متفکران پیشین خود، به‌ویژه متفکران فلسفه‌ی سیاسی هستند.
کتاب «مونتسکیو و روسو: پیشگامان جامعه‌شناسی»، نوشته‌ی امیل دورکیم، به بررسی برخی از آرای فلسفی-اجتماعی قبل از شکل‌گیری این علم و تأثیر این آرا بر ایجاد و ساختار‌بندی آن، با تمرکز بر اندیشه‌های دو تن از بزرگترین و شناخته شده‌ترین فلاسفه‌ی سیاسی دوران یعنی شارل دو مونتسکیو و ژان ژاک روسو می‌پردازد. بدنه‌ی اصلی کتاب شامل دو بخش است؛بخش اول کتاب رساله‌ی دکتری دورکیم به زبان لاتین است که به بررسی سهم مونتسکیو به پدید آمدن علوم اجتماعی نوین می‌پردازد. نکته‌ی مهم در رابطه با این بخش این است که رساله‌ی دکتری دورکیم همزمان با نگارش کتاب «درباره‌ی تقسیم کار اجتماعی» به رشته تحریر در آمده است. بخش دوم کتاب درسگفتاری است که بر تفسیر دورکیم از کتاب «قرارداد اجتماعی» روسو تمرکز دارد و توسط او در یک ترم تحصیلی در دانشکاه بوردو تدریس شده است. علاوه‌بر این دو بخش، مقدمه‌ای از هنری پی‌یر و موخره‌ای از جرج دیوی نیز در متن کتاب وجود داشته و به فهم بهتر آن کمک می‌کنند. این کتاب به‌دلیل اهمیتی که در رابطه با ریشه‌ی شناختی علوم اجتماعی دارد، بسیار دارای اهمیت بوده و خواندن آن برای تمامی علاقه‌مندان به این رشته‌ی علمی ضروری است و بسیار لذت‌بخش خواهد بود.