«ناخودآگاه زیبا شناختی» اثر ژاک رانسیر، فیلسوف برجسته فرانسوی، بررسی عمیقی از ارتباط میان زیبایی‌شناسی و ناخودآگاه است. رانسیر در این اثر به دنبال کشف راه‌هایی است که هنر و ادبیات می‌توانند حقیقت‌هایی را در مورد درک و تجربه انسان آشکار کنند. این کتاب با تکیه بر نظریات فیلسوفانی همچون فروید، کانت و شیلر، مفهوم تازه‌ای از هنر را ارائه می‌دهد و تلاش می‌کند تا نشان دهد چگونه تجربه زیبایی‌شناختی می‌تواند ساختارهای ناخودآگاه ذهن انسان را منعکس کند.
رانسیر در این کتاب مفهوم «ناخودآگاه زیباشناختی» را معرفی می‌کند؛ او معتقد است که هنر فراتر از بازنمایی نمادین، به شیوه‌ای عمل می‌کند که ساختارهای ناخودآگاه را از طریق تجربه حسی آشکار می‌سازد. برخلاف دیدگاه فرویدی که هنر را به‌عنوان محصول ضمیر ناخودآگاه توصیف می‌کند، رانسیر استدلال می‌کند که هنر به‌عنوان فضایی برای تجربه و تأمل بر این ساختارها عمل می‌کند و به بیننده امکان می‌دهد با جنبه‌های نهفته ذهن خود مواجه شود. رانسیر همچنین مفهوم «رژیم زیبایی‌شناسی» را مطرح می‌کند؛ حالتی از تجربه که در آن هنر به واقعیتی مستقل تبدیل می‌شود. این رژیم، مخاطب را به نوعی تجربه دعوت می‌کند که فراتر از درک متعارف و رده‌بندی‌های معمول است. به‌نظر رانسیر، این ویژگی هنر است که آن را از محدودیت‌های اخلاقی و سیاسی جدا می‌کند و اجازه می‌دهد تا افراد به نوعی ادراک بی‌واسطه دست یابند. یکی از مباحث کلیدی در این کتاب این است که هنر، نوع خاصی از دانش را به وجود می‌آورد که فراتر از طبقه‌بندی‌های فکری و تحلیلی است. رانسیر هنر را به‌عنوان واسطه‌ای برای تجربه ابعاد ناپیدای ذهن انسان معرفی می‌کند که تنها از طریق احساسات و ادراک قابل دستیابی هستند، نه از طریق تفسیر نمادین. این دیدگاه، مفهوم ناخودآگاه زیبایی‌شناختی را از ناخودآگاه روانکاوی متمایز می‌کند. موضوع دیگر، نقد رانسیر از تقسیم‌بندی‌های سنتی بین هنر والا و هنر عامه‌پسند است. او معتقد است که تجربه زیبایی‌شناختی این مرزبندی‌ها را از بین می‌برد و به نوعی برابری و دموکراسی در هنر دست می‌یابد. به عقیده رانسیر، این ویژگی دموکراتیک به هنر بعدی سیاسی می‌بخشد که مخاطب را به بازنگری در هنجارهای اجتماعی و سیاسی دعوت می‌کند.
«ناخودآگاه زیبا شناختی» به‌عنوان اثری کلیدی در فلسفه هنر معاصر، بازاندیشی‌ای اساسی در زمینه ارتباط زیبایی‌شناسی و روانکاوی ارائه می‌دهد. نظریات رانسیر در این کتاب تأثیر بسیاری بر حوزه‌های مختلفی مانند نقد ادبی، نظریه هنر و فلسفه سیاسی داشته است. مفهوم ناخودآگاه زیبایی‌شناختی، چهارچوبی جدید برای تفسیر هنر فراهم می‌کند که نه‌تنها به لذت زیبایی‌شناختی، بلکه به‌عنوان راهی برای کاوش در لایه‌های ناخودآگاه تجربه انسان نگریسته شود. رانسیر با تأکید بر هنر به‌عنوان مکانی برای مواجهه با ناخودآگاه، به خوانندگان یادآور می‌شود که هنر نه تنها منبع زیبایی، بلکه ابزاری برای درک عمیق‌تر تجربه انسانی است. این کتاب، مرجعی ارزشمند برای کسانی است که علاقه‌مندند بدانند چگونه هنر می‌تواند پرده از رازهای نهفته ذهن انسان و تجربه‌های اجتماعی او بردارد.
کتاب ناخودآگاه زیبا شناختی
ناهید
ژاک رانسیر
نشر چشمه
