معتزله را نمایندگان نواندیشی در جهان اسلام می شناسند چرا که ایشان تلاش کردند مسائل جدید را، که از فاصله ی زمانی با دوران صدور وحی ناشی شده بود، و نیز به پرسش هایی درباره ی رابطه ی وحی با واقعیت های روز پاسخ گویند. در این راستا، آنان پیشگام بررسی رابطه ی گفتار الاهی با گفتمان انسانی در اندیشه ی اسلامی و در شرایط متغیر تاریخی بودند. بدین ترتیب، عقل را اساس نقل دانستند و به عقلانی سازی وحی پرداختند، کاری که تحققش در اروپا تا قرن هیجدهم طول کشید.البته اشتباه بزرگ معتزله تلاش برای تحمیل اندیشه ی اعتزالی با کمک قدرت سیاسی بود. اشتباهی که پس از ناکامی شان به حذفشان انجامید. تسلط سیاسی هر رویکردی و تحمیل هر اندیشه ای جز به جمود و جهل بیشتر نمی انجامد هرچند آن رویکرد و اندیشه خود را کاملا بر حق و تحقق آرمان گفتار الاهی بداند؛ که این گفتار خطاب به انسان ها صادر شده و انسان ها در زمان و مکان زندگی می کنند، یعنی در شرایط متغیری که همواره لازم می آورد در پی بررسی رابطه ی آن با گفتمان انسانی برآییم.این کتاب به این رابطه در چارچوب اندیشه ی اسلامی به خصوص اندیشه ی اعتزالی، در پرتو مفاهیم زبانی-بلاغی-فکری هم چون تمثیل و تشبیه و مجاز و تأویل می پردازد.
کتاب رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن
نیلوفر
نصر حامد ابو زید
