وقتی کم کم چهارده سالت بشود، گه گدار فکرت به سمت آن چیزی می رود که می خواهی در زندگی انجام دهی و حتی اگر خودت به فکر این مسئله نباشی دیگران به فکرش هستند، چون زندگی وادارت می کند که تصمیم بگیری به کدام مدرسه بروی یا چه شغلی اختیار کنی. در اردوگاه این حرف ها و فکرها اصلا محلی از اعراب ندارد. مثل هر زندانی دیگری، من هم این قدرت را نداشتم که هیچ تصمیمی راجع به خودم بگیرم و فقط تسلیم امر واقع بودم. تسلیم بودم که همان جیره ی اندک غذایم را بگیرم، یک تکه صابون آشغال و در زمستان ها یک سطل زغال؛ این ها همه، همه ی چیزهایی بود که می توانستی توقعشان را داشته باشی. آینده در این دو سوال خلاصه می شد:همین جا خواهم ماند، یا مرا به جاهایی خواهند برد که دیگر هرگز کسی حتی اسمشان را هم نخواهد شنید؟ و: وقتی جنگ تمام شود آیا من هم جزو آن هایی خواهم بود که جان سالم به در برده اند؟ و پا به جهانی خواهم گذاشت که آدمی در آن تحصیل می کند، کار می کند، پولی درمی آورد و چیزهایی را با این پول می خرد که حالا حتی از خیالش هم نمی گذرد.
در همین دوره بود که نخستین دوستی های واقعی را درک کردم. دوستی هایی که بعدا فهمیدم فقط نشانی از شیفتگی های دوران نوجوانی دارد. هر برخورد اول، هر گفت و گوی تصادفی را بدل به تجربه ای می کند که اهمیتی استثنایی دارد. همه ی این دوستی ها پایانی تراژیک داشتند: دوستان من، چه دختر و چه پسر، روانه ی اتاق های گاز شدند، به استثنای یک نفر، یک نفری که واقعا عاشقش بودم، آریه پسر مسئول کمیته ی اداره ی شخصی زندانی های اردوگاه، که در دوازده سالگی تیرباران شد.
میلیاردها نفر به تماشای مارادونایی می نشینند که چنان ماهرانه با دستش توپ را توی گل می کند که از چشم داوران پنهان می ماند و به یمن همین مهارت او، تیم مارادونا به فینال می رسد و قهرمان جهان می شود. اکثر تماشاگران احتمالا از دیدن این صحنه، لحظه ای جا خوردند و لحظه ای درد تهدید به جانشان افتاد، نوعی یادآوری دوران کودکی و جهان افسانه های پریان که در آن، راستی پیروز می شود و دروغ ها برملا می شوند و نیرنگ و فریب مجازات می شود. اما یک میلیارد آدم در ضمن، به هنگام تماشای این صحنه دریافتند که چنین چیزهایی مال همان افسانه های پریان است، و در جهانی که ما در آن زندگی می کنیم، مارادوناها غرق افتخارند. دانشجویان جدی تر و پیگرتری که در میان ما هستند، نتیجه گرفتند که هر آنچه راه به پیروزی می برد، در نهایت موجه است.
نشر نی
ایوان کلیما
آگه
Publishers Weekly
Library Journal