کتاب دسیسه

خوان خوزه آرئولا، نویسنده‌ی مکزیکی و استاد مسلم داستان‌کوتاه، با کتاب «دسیسه» جایگاه خود را در ادبیات مدرن آمریکای لاتین تثبیت کرد. این مجموعه که در سال ۱۹۶۴ به زبان انگلیسی منتشر شد، شامل گزیده‌ای از داستان‌های کتاب اصلی «دسیسه» (1952) و تعدادی دیگر از آثار اوست که همگی نشان از ذهنی تیزبین، طنزی گزنده و نثری موجز و ادیبانه دارند. آرئولا برخلاف نویسندگان هم‌دوره‌اش، بیشتر به فلسفه، اخلاق، سبک‌شناسی و تمثیل علاقه‌مند است تا روایت کلاسیک. او را می‌توان حلقه‌ی واسطی دانست میان کافکا و بورخس در سنت روایی اسپانیایی‌زبان.
کتاب دربرگیرنده بیش از ۶۰ داستان بسیار کوتاه است، که اغلب آن‌ها از چند پاراگراف فراتر نمی‌روند. برخی فقط چند جمله‌اند، اما در همین حجم اندک، جهان‌هایی پیچیده، اندیشمندانه و طنزآلود را می‌سازند. ساختار کتاب همچون یک "کنفابولاریو" (یعنی گفت‌وگوهای ساختگی و در عین حال پرمعنا) است که میان افسانه، فلسفه و خرده‌داستان‌ها حرکت می‌کند. ترجمه‌ی انگلیسی، که توسط جورج دی. شایرز و جفری رامسی انجام شده، کوشیده تا لحن گزنده و سبک موجز نویسنده را حفظ کند.
آرئولا در این داستان‌ها جهان را چون بازی‌ای می‌بیند که قوانین آن همواره در حال فروپاشی‌اند. تم‌هایی چون پوچی، مرگ، تنهایی، ارتباط ناقص، حیوان و انسان، تقلید، ایمان، و وانموده‌ها به‌شکلی شاعرانه و تمثیلی در روایت‌ها نمود دارند. او از فرم‌های متنوعی مانند نامه، وصیت‌نامه، دیالوگ دراماتیک، و قطعه‌ی فلسفی بهره می‌گیرد تا روایت‌هایش را از یک قالب تثبیت‌شده خارج کند. در داستان‌هایی مانند «پارناسوس»، «بازگشت سزار»، یا «پاروما» با انسان‌هایی مواجه‌ایم که در جستجوی معنا، هویت یا حقیقت‌اند، اما اغلب به بن‌بست می‌رسند یا در شکلی از طنز فلسفی گرفتار می‌شوند. آرئولا با بهره‌گیری از زبان موجز و بینامتنیت با متون دینی، علمی یا تاریخی، مرز میان شوخی و تأمل را از میان برمی‌دارد.
«دسیسه» بیش از آن‌که صرفا مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه باشد، تجربه‌ای ادبی و ذهنی‌ست. خوان خوزه آرئولا خواننده‌اش را دعوت می‌کند تا از میان سطرهای موجز و روایت‌های غیرمنتظره، پرسش‌های بنیادین درباره‌ی هستی، زبان و انسان را بازاندیشی کند. این کتاب، با طنزی سیاه، نگاهی شک‌گرایانه و نثری فشرده، یکی از نمونه‌های درخشان داستان‌کوتاه فلسفی در قرن بیستم است.