کتاب سفر به دنیای گمشده

رمان "سفر به دنیای گمشده" که نخستین‌بار در سال ۱۹۱۲ منتشر شد، یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های تخیل علمی-ماجراجویانه در ادبیات مدرن است. آرتور کانن دویل، که بیشتر با داستان‌های کارآگاهی شرلوک هلمز شناخته می‌شود، در این اثر افق‌های دیگری از قدرت تخیل خود را به نمایش گذاشت؛ جهانی که در آن ماجراجویی، علم، کنجکاوی و اسطوره‌پردازی در هم تنیده می‌شوند و در دل طبیعتی دست‌نخورده و رازآلود، سوالاتی فلسفی درباره‌ی پیشرفت، غرور انسانی و جایگاه بشر در طبیعت مطرح می‌گردد.
در طرح داستان، شخصیت اصلی، ادوارد مالون، روزنامه‌نگاری جاه‌طلب است که برای اثبات شایستگی خود در چشم محبوبش، داوطلب می‌شود تا در سفری علمی-اکتشافی به آمریکای جنوبی همراه شود. این سفر به سرپرستی پروفسور چالنجر انجام می‌شود؛ دانشمندی عجیب‌خو و متکبر که ادعا می‌کند فلاتی دورافتاده را یافته است که در آن موجودات ماقبل تاریخ هنوز زنده‌اند. اعضای گروه که شامل پروفسور سامرفیلد و شکارچی معروف لرد جان روکستون هم هستند، پس از سختی‌های بسیار به این فلات دست می‌یابند و در آنجا دایناسورها و حتی مردمانی بدوی و انسان‌نمایان را کشف می‌کنند. روایت از طریق گزارش‌های مالون به روزنامه‌اش ارائه می‌شود؛ روایتی که به داستان حالتی مستندگونه، زنده و پرهیجان می‌بخشد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های "سفر به دنیای گمشده"، توانایی کانن دویل در آمیختن داستان‌سرایی پرکشش با نقدها و تأملاتی فلسفی است. ما در این اثر شاهد تلاقی علم‌گرایی آغاز قرن بیستم و خیال‌پردازی‌های رمانتیک هستیم. فلات گمشده، استعاره‌ای است از سرزمین‌های ناشناخته‌ای که ذهن بشر همواره آرزوی تسخیرشان را دارد؛ اما در عین حال هشداری است در برابر غرور علمی و بی‌توجهی به پیامدهای دخالت انسان در طبیعت. از منظر سبکی، زبان اثر ساده و شفاف است؛ اما سرشار از توصیف‌های زنده از مناظر طبیعی و موجودات شگفت‌انگیز. این توصیف‌ها نه تنها برای ایجاد هیجان و حس کشف‌گری به کار می‌روند، بلکه در خدمت ساختن جهانی باورپذیر هستند؛ جهانی که در آن خواننده می‌تواند شکاف میان واقعیت علمی و خیال را پل بزند. لحن اثر پرنشاط و کنایه‌دار است و شخصیت پروفسور چالنجر با رفتارهای افراطی و سرکش‌اش، طنزی پنهان به روایت می‌بخشد. از نظر ساختاری، روایت از زبان مالون باعث می‌شود داستان از منظر انسانی ناآگاه و کنجکاو روایت شود. این امر هم‌ذات‌پنداری خواننده را با ماجراجویان افزایش می‌دهد و در عین حال، امکان می‌دهد تا پرسش‌های عمیق‌تری درباره‌ی علم و اخلاق مطرح شود؛ پرسش‌هایی که خود مالون نیز در طول سفر با آن‌ها درگیر می‌شود. "سفر به دنیای گمشده" در زمینه‌ی تاریخی خود نیز بسیار قابل توجه است. این رمان در اوج محبوبیت نظریه‌ی داروین نوشته شد؛ زمانی که کشف‌های دیرینه‌شناسی و سفرهای اکتشافی به امریکای جنوبی، آفریقا و آسیا افکار عمومی را تسخیر کرده بودند. کانن دویل با بهره‌گیری از این فضا، داستانی نوشت که نه تنها سرگرم‌کننده بود، بلکه دغدغه‌های عمیق‌تری همچون رابطه‌ی علم و اخلاق، استعمار و نگاه اروپامحورانه به «جهان‌های ناشناخته» را بازتاب می‌داد. از لحاظ مضمون، رمان به‌ویژه پرسشی بنیادی مطرح می‌کند: آیا حق داریم هرچه را کشف می‌کنیم، در معرض بهره‌برداری یا نابودی قرار دهیم؟ فلات ناشناخته و موجودات ماقبل تاریخ، نمادی از طبیعتی است که در برابر تسخیر انسان مقاومت می‌کند؛ اما کنجکاوی بی‌پایان بشر همواره آن را تهدید می‌کند.
در نهایت، "سفر به دنیای گمشده" تنها داستانی پرحادثه و تخیلی نیست. این اثر، تلاقی دانش و تخیل است؛ سفری است به گذشته‌ی دور زمین که در آینه‌ی آن می‌توان غرور و آسیب‌پذیری انسان مدرن را دید. اثری که هم برای عاشقان ماجراجویی جذاب است و هم برای کسانی که به پیوند میان علم، اخلاق و تخیل می‌اندیشند؛ و درست به همین دلیل است که همچنان در دل خوانندگان امروز زنده مانده است.