کتاب انسان در هولوسن پدیدار می شود

«انسان در هولوسن پدیدار می‌شود» عنوان عجیب و تیزهوشانه‌ای است که نویسنده‌ی چیره‌دست سوییسی، ماکس فریش برای این رمان انتخاب کرده است. نویسنده با استفاده از تکنیک تکه‌چسبانی (کلاژ) متنی نسبتا فشرده و تودرتو خلق کرده است که روایتی از ذهن در حال فروپاشی یک مرد مسن و دورافتاده است. گایزر پیرمردی تقریبا ۷۰ ساله است که خودش را از تمام دنیا منفک کرده و در حال مواجهه با پیشروی بیماری فراموشی یا آلزایمر است. اما اشتباه نکنید، این رمان یک روایت طولانی و خسته‌کننده نیست؛ برعکس مخاطب در مواجهه با این اثر مجبور است جملات بسیار کوتاه و فشرده را از ذهن یک راوی نامتعارف دریافت کند و پیش از هضم جملات پیچیده، خطوط بعدی از تکه‌های دیگر زندگی گایزر به سمتش هجوم می‌آورد. گایزر در حال مبارزه با فراموشی است. باران شدیدی که درگرفته گایزر را در خانه حبس کرده و او تصمیم می‌گیرد هرچه را که ممکن است بنویسد و به درودیوار خانه بچسباند.
تلاش بیهوده‌ی گایزر برای مخاطب امروزی یادآور فلسفه‌ی کامو است. شاید با استفاده از نگاه اگزیستانسیال بتوانیم بگوییم گایزر نه از فراموشی که از مرگ ترسیده است. با این نگاه تمام نمادهایی که در داستان مورداستفاده قرار گرفته‌اند معنی می‌شوند و مخاطب در چهره‌ی گایزر نه یک پیرمرد اروپایی که چهره‌ی غم گرفته‌ی انسان را باز می‌شناسد.
ارجاعات مختلفی که در جای‌جای داستان نهفته است لذت کشف را برای مخاطب دوچندان می‌کند؛ مثلا بازگردیم به همان سطر اول عنوان رمان: انسان در هولوسن پدیدار می‌شود! گایزر گویا یک زمین‌شناس و باستان‌شناس بوده است و این جمله را مدام با خودش تکرار می‌کند. هولوسن یکی از چندین مرحله‌ی زمین‌شناختی است؛ ولی آیا انسان به تعریف امروزی‌اش در این دوره پا به عرصه‌ی وجود گذاشته است؟ جواب منطقی خیر است. هولوسن آخرین دوره‌ی زمین‌شناسی است که تا به امروز ادامه داشته است و شواهد پیدایش انسان مربوط به دوران پارینه‌سنگی است. آیا ذهن در حال فروپاشی پیرمرد اطلاعات را با هم ترکیب کرده و یک ترکیب اشتباه را ساخته است، یا موضوع چیز دیگری است؟
در این رمان مخاطب به‌وفور با این سوالات به چالش کشیده می‌شود و شاید به همین خاطر است که جبهه‌گیری‌های بسیار ضدونقیضی نسبت به این اثر وجود دارد. مارکس فریش برنده‌ی جوایز کنراد فردیناند مایر و خالق رمان مشهور اشتیلر، معتقد است «انسان در هولوسن پدیدار می‌شود» بهترین اثری است که در طول فعالیت هنری‌اش به وجود آورده است و شاید بتوان گفت این اثر نشان‌دهنده‌ای جامع‌ از جهان‌بینی نویسنده‌اش بوده است؛ یک گذار تمام‌عیار از مدرنیسم به پست‌مدرنیسم شاید توصیفی مناسب برای این کتاب باشد.