کتاب شاهکارهای کوتاه (چهار داستان)

در زندانی که کلود ولگرد محبوس بود مردی به سمت مدیری کارگاه ها انجام وظیفه می کرد. این مرد از سنخ کارمندانی بود که گفتی او را فقط برای اداره امور زندان ها ساخته اند. مرد که از زندانبانی و سوداگری هر دو مایه داشت سرشت عجیبی بود که در آن واحد هم دستوری به کارگر می داد و هم زهر چشمی از زندانی می گرفت. هم افزار به دست محکوم می داد و هم زنجیر بر پای او می نهاد. این مرد ذاتا مظهر اضداد بود. مردی بود کوتاه قد و مستبد و خودپسند و خودرأی و بر نفس خود نیز تسلط نداشت. از طرفی به موقع رفیقی مهربان و جوانمرد و خوش روی و خوش زبان بود و حتی با لطف و محبت به شوخی می پرداخت. در واقع مردی خشن و سختگیر بود، ولی جدی و بااراده نبود. با هیچ کس به بحث و احتجاج نمی پرداخت و حتی با خود نیز استدلال نمی کرد. برای زن خود شوهری نیکو و برای اطفال خویش پدری مهربان بود، ولی این امر مسلما وظیفه است نه تقوا و فضیلت. به طور خلاصه، مدیر مردی بدخلق و بد ادا بود، ولی شریر و موذی به شمار نمی رفت. مردی بود که در سراپای وجودش چیزی قابل ارتعاش و قابل کشش وجود نداشت، یعنی ذرات وجودش در برخورد با هیچ امر یا واقعه ای متألم و متأثر نمی شد. ترکیب او از اجزاء بی حس و حالتی بود که در تصادم با هیچ گونه فکر و احساسی به صدا درنمی آمدند و انعکاسی از خود نشان نمی دادند. خشم این مرد سرد و منجمد، کینه اش شوم و حزن انگیز و قهرش دور از نگرانی و سر و صدا بود. از آن سنخ مردانی بود که بی آنکه گرم شوند آتش می گیرند و ظرفیت حرارتی ایشان هیچ، یعنی صفر است. از زمره کسانی بود که اغلب انسان تصور می کند از چوب ساخته شده اند، از کسانی که از یک سر مشتعلند و از سر دیگر سرد. خط اصلی یعنی، خط منصفی که در لوح اخلاق این مرد دیده می شد همان خط عناد و لجاج بود.